Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) năm 2012 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2013. Qua 04 năm triển khai thực hiện Luật PBGDPL, đến nay nhìn chung Luật PBGDPL đã tạo được cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất cho công tác PBGDPL, với việc huy động toàn bộ hệ thống chính trị tham gia công tác này, xác lập trách nhiệm và cơ chế phối hợp, huy động các nguồn lực của các cơ quan, tổ chức và xã hội cho công tác PBGDPL đồng thời góp phần bảo đảm mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp đều có quyền và được tạo điều kiện thuận lợi tiếp cận thông tin về pháp luật. Sau đây là một số kết quả nổi bật:
Về Hội đồng phối hợp PBGDPL: Triển khai thực hiện Luật PBGDPL và Quyết định số 27/2013/QĐ-TTg ngày 19/5/2013 của Thủ tướng chính phủ quy định về thành phần và nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng phối hợp PBGDPL, ngày 11/9/2013, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2784/QĐ-UBND kiện toàn Hội đồng phối hợp PBGDPL tỉnh, với 32 thành viên do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Chủ tịch Hội đồng và Giám đốc Sở Tư pháp là Phó Chủ tịch thường trực. Các thành viên Hội đồng phối hợp tỉnh được chỉ định theo vị trí chức danh thủ trưởng sở, ngành nhằm bảo đảm tính ổn định nhân sự của Hội đồng khi có thành viên nghỉ hưu hoặc được điều chuyển công tác. Hội đồng phối hợp các huyện, thị xã, thành phố tiếp tục được củng cố, kiện toàn theo hướng mở rộng thành phần và tăng cường trách nhiệm của các thành viên trong công tác PBGDPL.
Thực hiện Ngày Pháp luật: Trên cơ sở hướng dẫn của Bộ Tư pháp, ngay từ đầu tháng 10 hằng năm, Sở Tư pháp đã tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch thực hiện, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị, địa phương tổ chức triển khai Ngày Pháp luật. Trong tuần cao điểm từ ngày 04 đến ngày 10/11 hằng năm, tại trung tâm tỉnh lỵ (thành phố Tam Kỳ) và trung tâm hành chính các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh đều tổ chức tuyên truyền bằng các hình thức trực quan như pa nô, áp phích, băng rôn được treo, đặt ở nhiều vị trí công cộng ngoài trời và băng rôn khẩu hiệu được treo tại trụ sở làm việc các cơ quan, đơn vị. Ngoài ra, trong dịp này các sở, ngành, địa phương còn tổ chức thông tin về ý nghĩa Ngày Pháp luật cho cán bộ công chức, viên chức của đơn vị trong các buổi giao ban; lồng ghép nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật với các cuộc vận động như học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ chí Minh. Nhiều địa phương, trường học còn tổ chức các sự kiện lớn hơn như tổ chức hội thi, cuộc thi với nhiều nội dung phong phú và thiết thực.
Thực hiện các nội dung, hình thức PBGDPL: Trong những năm qua bên cạnh việc tuyên truyền phổ biến các văn bản pháp luật có tính phổ quát rộng của Trung ương và của địa phương, tuyên truyền về ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật; lợi ích của việc chấp hành pháp luật; gương người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật; các sở, ngành, địa phương đã chú trọng tuyên truyền các Công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, như Công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982, Công ước của Liên hiệp quốc về quyền trẻ em năm 1989, Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị, Công ước chống tra tấn...
Về hình thức tuyên truyền, chủ yếu vẫn tiếp tục phát huy hình thức tuyên truyền trực tiếp kết hợp trình chiếu văn bản, hình ảnh minh họa và cấp phát đề cương tuyên truyền, tờ gấp và một số ấn phẩm khác. Nhiều địa phương có sáng tạo trong việc sử dụng linh hoạt, làm mới các hình thức tuyên truyền truyền thống, đem lại hiệu quả thiết thực, như đổi mới cách thức thi tìm hiểu pháp luật, tổ chức đối thoại trực tiếp với nhân dân, phối hợp lồng ghép tuyên truyền tại các phiên tòa lưu động... Đối với vùng có đồng bào dân tộc thiểu số, hình thức tuyên truyền miệng lưu động qua các thôn, bản kết hợp với cấp phát tờ rơi, tài liệu hỏi đáp, giải đáp thắc mắc cho bà con được báo cáo viên cấp huyện cùng với tuyên truyền viên cấp xã thực hiện có hiệu quả. Đối với các huyện đồng bằng, trung du hình thức tuyên truyền bằng pano, apphich, băng chạy điện tử tại các địa điểm công cộng tiếp tục được phát huy; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến đang được một số địa phương áp dụng phù hợp với từng quy mô, đối tượng, đang dần trở thành hướng đi mới trong tương lai.
Trong 04 năm qua (2013 – 2016), trên toàn tỉnh đã tổ chức được 10.200 buổi tuyên truyền trực tiếp, phổ biến pháp luật cho cán bộ và nhân dân với gần 1,5 triệu lượt người tham dự; biên soạn và cấp phát hơn 270.000 tờ gấp; in cấp 26.000 đề cương; mua cấp 25.000 đầu sách luật cho cán bộ, nhân dân, học sinh; in sao 218 đĩa CD tuyên truyền pháp luật cấp cho các xã, thị trấn; tổ chức thi tìm hiểu pháp luật được 315 cuộc, thu hút hơn 326.000 người tham gia (riêng cuộc thi viết tìm hiểu Hiến pháp năm 2013 là 233.381 người tham gia); tuyên truyền tại phiên tòa lưu động được 397 cuộc, thu hút hơn 290.000 lượt người đến dự tại nơi xét xử; thông qua hoạt động tiếp công dân, hơn 8.000 cuộc với hơn 300.000 lượt người được tiếp và giải thích, hướng dẫn...
Để đa dạng hóa các hình thức PBGDPL, trong những năm gần đây nhiều đơn vị, địa phương đã tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật dưới hình thức thi sân khấu hóa thu hút được nhiều người tham gia như: huyện Đại Lộc, Quế Sơn tổ chức hội thi "Rung chuông vàng"; Công đoàn Viên chức tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp tổ chức Hội thi tìm hiểu pháp luật (năm 2014) và phối hợp với Sở Nội vụ tổ chức Hội thi tìm hiểu công tác cải cách hành chính (năm 2016)... Đặc biệt, trong năm 2015 hưởng ứng Cuộc thi viết "Tìm hiểu Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" do Trung ương tổ chức và phát động, đơn vị tỉnh Quảng Nam được giải B toàn quốc; bên cạnh đó còn có 05 giải cá nhân: 01 giải Nhất; 2 giải Khuyến khích; 2 giải Phụ. Trong năm 2016, tham dự Hội thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ III, khu vực Miền trung – Tây Nguyên, Đội thi của tỉnh đã đạt giải Ba và giải phụ có "màn chào hỏi ấn tượng nhất".
Về hoạt động PBGDPL trong các cơ sở giáo dục: Hiện nay trong các cơ sở giáo dục, hoạt động PBGDPL được tích hợp tuyên truyền thông qua các môn học như: Giáo dục công dân, giáo dục an ninh quốc phòng,... ; nội dung tuyên truyền tập trung vào những văn bản pháp luật có liên quan trực tiếp đến quyền và trách nhiệm của học sinh, sinh viên như: Luật Giáo dục, Luật Trẻ em, một số quy định của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Giao thông đường bộ, Luật Hôn nhân và gia đình, Bộ Luật hình sự, Bộ luật Dân sự;... Trong 04 năm qua, hầu hết các địa phương trong tỉnh đã thực hiện tốt công tác này. Trong đó, nhiều địa phương có sự phối hợp chặt chẽ giữa Phòng Tư pháp với Phòng Giáo dục và Đào tạo thực hiện nhiều hình thức tuyên truyền phù hợp với từng cấp học, độ tuổi như thành phố Tam Kỳ, thành phố Hội An, huyện Phú Ninh, huyện Đại Lộc... đã tổ chức tuyên truyền pháp luật dưới cờ; hội thi tìm hiểu pháp luật cho học sinh dưới hình thức "rung chuông vàng", "chúng em tìm hiểu pháp luật", hùng biện qua "câu chuyện tình huống đạo đức với pháp luật"...
Ở cấp tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo được giao triển khai thực hiện đề án "Nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường" đã tổ chức biên soạn được hai bộ tài liệu giáo dục pháp luật cho học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông, trong đó tích hợp được nhiều nội dung pháp luật cụ thể có liên quan đến nhu cầu tìm hiểu pháp luật của các em; đồng thời đề xướng và chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức hai Hội thi "Câu chuyện tình huống đạo đức và pháp luật" dành cho học sinh khối trung học phổ thông (năm 2014) và trung học cơ sở (năm 2015) trên địa bàn tỉnh.
Về xây dựng nguồn nhân lực trong công tác PBGDPL: Đến nay, sau khi được củng cố kiện toàn, cấp huyện có 326 báo cáo viên; trong đó 1/3 đã có trình độ đại học luật; 2/3 còn lại đã tốt nghiệp đại học khác và đã làm công tác pháp luật từ 05 năm trở lên, đảm bảo hình thành một đội ngũ cán bộ tuyên truyền có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ và là cầu nối đưa pháp luật đến với cán bộ và nhân dân; đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật ở cơ sở cũng được quan tâm hướng dẫn kiện toàn, bồi dưỡng nghiệp vụ và có sự trưởng thành nhất định, toàn tỉnh có 2.143 tuyên truyền viên, trong đó có 302 người có bằng đại học luật, 96 đại học khác, 390 trung cấp luật và 1.355 trung cấp khác. Hiện nay, Sở Tư pháp đang khẩn trương tham mưu UBND tỉnh tiếp tục kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật theo Thông tư số 10/2016/TT-BTP ngày 22/7/2016 của Bộ Tư pháp.
Thực hiện xã hội hóa công tác PBGDPL: Thực hiện chủ trương xã hội hóa công tác PBGDPL theo quy định của Luật PBGDPL và Nghị định 28/2013/NĐ-CP ngày 04/4/2013 của Chính phủ, một số địa phương bước đầu đã vận động được sự hỗ trợ ngoài ngân sách để phục vụ cho công tác PBGDPL như tổ chức các cuộc thi, hội thi (ở cấp cơ sở); nhưng nhìn chung công tác xã hội hóa hoạt động PBGDPL đến nay vẫn gặp nhiều khó khăn, chưa thu hút được các tổ chức, cá nhân tham gia; hầu hết các sở, ngành, đoàn thể vẫn phải dựa vào nguồn kinh phí do ngân sách nhà nước cấp phát.
Đảm bảo kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị cho PBGDPL: Công tác PBGDPL trong thời gian qua luôn được Lãnh đạo tỉnh và các địa phương quan tâm; trong 4 năm qua, UBND tỉnh đã cấp kinh phí ổn định cho cơ quan Thường trực Hội đồng phối hợp tỉnh trung bình 120.000.000 đồng/năm để thực hiện nhiệm vụ phổ biến pháp luật được giao và đảm bảo cho các hoạt động tham mưu chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn các ngành, địa phương thực hiện có hiệu quả. Ở cấp huyện, kinh phí thực hiện công tác PBGDPL cũng được quan tâm hơn so với trước đây. Theo chỉ đạo của UBND tỉnh, hầu hết các địa phương đã điều chỉnh mức chi đảm bảo cho công tác PBGDPL. Kinh phí bình quân cho mỗi huyện là 50 triệu đồng/năm. Một số địa phương, có sự quan tâm đầu tư kinh phí cho công tác này cao hơn, như các huyện Núi Thành, Đại Lộc, Phú Ninh, Duy Xuyên và 2 thành phố Hội An, Tam Kỳ,... mức kinh phí được bố trí từ 100.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng/ năm.
Bên cạnh những kết quả đạt được như trên, việc triển khai thực hiện Luật PBGDPL trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: Một số cấp ủy đảng, chính quyền ở cơ sở chưa thực sự quan tâm đúng mức đến công tác PBGDPL. Công tác chỉ đạo của các ngành và các địa phương chưa tạo được cơ chế phối hợp đồng bộ để thực hiện có hiệu quả, hiểu biết và nhận thức pháp luật của cán bộ và nhân dân, đặc biệt là nhân dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế; việc triển khai công tác tuyên truyền PBGDPL ở một số đơn vị, địa phương còn chậm so với kế hoạch đề ra Đội ngũ báo cáo viên pháp luật các cấp được công nhận tương đối nhiều về mặt số lượng nhưng trong những năm qua công tác bồi dưỡng nghiệp vụ, kiến thức pháp luật cho đội ngũ này còn gặp nhiều khó khăn, chưa thực hiện được thường xuyên. Việc đầu tư kinh phí của chính quyền các cấp cho công tác PBGDPL vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là ở cơ sở. Về bảo đảm kinh phí cho hoạt động PBGDPL, khoản 1 Điều 39 Luật PBGDPL quy định: "Kinh phí phổ biến, giáo dục pháp luật của các cơ quan, tổ chức thụ hưởng ngân sách do ngân sách nhà nước bảo đảm và huy động từ các nguồn hợp pháp khác". Quy định này cho đến nay vẫn chưa có cơ chế hướng dẫn thực hiện, dẫn đến việc các cơ quan, tổ chức khó xây dựng dự toán kinh phí để tổng hợp chung vào dự toán ngân sách nhà nước trình cấp có thẩm quyền quyết định theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước. Đề nghị Bộ Tư pháp và Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn thực hiện nội dung này. Đặc biệt, hiện nay mạng internet đã và đang được kết nối, phủ sóng tương đối rộng rãi; đề nghị Bộ Tư pháp nghiên cứu cho duy trì Tủ sách pháp luật truyền thống ở các vùng núi cao, vùng sâu, vùng xa nơi chưa có internet; còn đối với những vùng đã có internet nên chuyển sang ứng dụng Tủ sách pháp luật điện tử./.

PBGDPL