Từ Chương trình GẶP NHAU CUỐI NĂM (phát sóng trên VTV3 của Đài THVN ngày 07/02/2016), trong phần trả lời chất vấn của “Ngọc Hoàng” trên “Thiên đình” về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm dưới “Hạ giới” hiện nay, Táo Xã Hội đã tóm tắt bằng câu nói “người dân ăn cá ure, ăn rau dầu nhớt, uống chè phân lân”; ... Đến một phiên chất vấn tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII, ngày 16/11/2015, vị Phó Trưởng đoàn Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng Trần Ngọc Vinh đã phát biểu: “Lợn thì chứa chất cấm, chuối ngâm ủ trong thùng hóa chất chứa thuốc trừ sâu, rau quả có dư lượng chất bảo vệ thực vật vượt quá mức cho phép. Có thể nói, con đường từ dạ dày tới nghĩa địa của mỗi người chúng ta chưa bao giờ lại trở nên ngắn và dễ dàng đến thế”. Những phát biểu đầy chua xót ấy đã được dự luận xã hội chia sẻ theo hướng đồng tình rất cao, vì nó phản ánh đúng thực tế về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm hiện nay.

Không phải ngẫu nhiên mà vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm lại được quan tâm phản ánh khá thường xuyên trên VTV cũng như các ĐBQH phản ánh tại nghị trường Quốc hội; thực tế trong năm 2015 và quý I/2016 trên cả nước các cơ quan chức năng liên tục phát hiện các vụ vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm như:  Hà Nội phát hiện 01 tấn chân gà, tim, lợn thối tại chợ Minh Khai (14/12/2015); 01 tấn da, nội tạng trâu bò ướp muối không rõ nguồn gốc tại Thường Tín (18/12/2015) hay  tại Quảng Nam Chi cục thú y tỉnh xử phạt cơ sở bơm nước vào trâu, bò trước khi giết mổ tại xã Điện Thọ, thị xã Điện Bàn (22/01/2016)... Đấy chỉ là một trong số hàng ngàn vụ vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm bị phát hiện, những hành vi trên cùng với việc sử dụng tràn lan các hóa chất trong chăn nuôi, chế biến thực phẩm đã gây bất an lo lắng cho người tiêu dùng.

Một trong những nguyên nhân chính khiến tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm ở nước ta trong thời gian qua đáng báo động như vậy là do các quy định của pháp luật xử phạt về vấn đề này còn nhiều kẻ hở, chưa đủ sức răn đe các đối tượng sản xuất, tiêu thụ thực phẩm bẩn. Cụ thể:

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 244 Bộ luật Hình sự năm 1999(được sửa đổi, bổ sung năm 2009) quy định về tội vi phạm các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm thì“Người nào chế biến, cung cấp hoặc bán thực phẩm mà biết rõ là thực phẩm không bảo đảm tiêu chuẩn vệ sinh an toàn gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khoẻ của người tiêu dùng, thì bị phạt tù từ một năm đến năm năm”. Như vậy, để xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi này, các cơ quan chức năng phải chứng minh được người chế biến, cung cấp biết rõ thực phẩm đó là thực phẩm không bảo đảm tiêu chuẩn an toàn vệ sinh và khi người tiêu dùng ăn phải những thực phẩm này phải xảy ra chết người hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng thì mới bị phạt tù (tội phạm cấu thành vật chất). Trong khi đó,con người chúng ta khi ăn phải những thực phẩm không đảm bảo vệ sinh thì ít khi xảy ra chết người ngay lập tức mà những chất độc hại sẽ ngấm dần vào cơ thể gây nên những cái chết từ từ và ảnh hưởng của nó có thể kéo dài sang thế hệ sau. Do đó hầu hết những hành vi trên các đối tượng chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính như phạt tiền, rút giấy phép kinh doanh...

Để khắc phục bất cập của Bộ Luật Hình sự năm 1999 quy định về hành vi trên, Điều 317 Bộ Luật Hình sự năm 2015 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016) đã tăng nặng khung hình phạt và bỏ yếu tố phải gây hậu quả chết người hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khoẻ của người tiêu dùng (tội phạm cấu thành hình thức). Theo đó, Điều 317 quy định hành vi sử dụng chất cấm trong sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản thực phẩm hoặc bán, cung cấp thực phẩm mà biết rõ là thực phẩm có sử dụng chất cấm; sử dụng hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, làm muối, sơ chế, chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản và muối tạo ra dư lượng vượt ngưỡng cho phép trong sản phẩm…sẽ bị phạt tiền từ 50.000.000 - 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01- 05 năm và nếu vi phạm thuộc khoản 4 sẽ bị phạt tù từ 12- 20 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01-05 năm.

Với những quy định mới và khung hình phạt mới của Điều 317 Bộ Luật hình sự năm 2015 sẽ giúp các cơ quan chức năng nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm nhằm đảm bảo quyền lợi và sức khỏe cho người tiêu dùng Việt Nam./.

Tùng Lưu