Quyết định số 52/2010 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ pháp lý nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện nghèo là một chủ trương lớn của Chính phủ nhằm tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững giai đoạn từ nay đến 2020. Trong 13 mục dung công việc của Quyết định 52/2010, có thể nói mục quan trọng và thiết thực nhất để giúp cho bà con các huyện nghèo xoá được nghèo về pháp luật, đó là trợ giúp pháp lý (TGPL) lưu động. 

Xác định được tầm quan trọng như vậy, nên sau khi có kinh phí của  của Quỹ TGPL Việt Nam phân bổ cho năm 2012, Trung tâm TGPL đã  tổ chức 03 đoàn công tác thực hiện các đợt TGPL lưu động ở 31 xã của 3 huyện nghèo của tỉnh, đó là Nam Trà My, Phước Sơn và Tây Giang.  Đoàn chúng tôi được phân công đi xã xa nhất, đặc biệt khó khăn của huyện Nam Trà My, đó là xã Trà Linh. Để đi đến được Trà Linh, chúng tôi phải trải qua cuộc hành trình dài đầy gian nan, ròng rã hơn một ngày đường. Hành trình được chia làm 3 giai đoạn, bắt đầu từ thành phố Tam kỳ đi bằng ô tô đến trung tâm huyện; rồi từ trung tâm huyện đi xe ôm đến chân núi Ngọc Linh; và cuối cùng là từ chân núi Ngọc Linh đi bộ ngược lên theo hướng đỉnh núi để đến trụ sở UBND xã Trà Linh mất gần 02 tiếng, để đem “cái luật” đến cho bà con dân tộc nơi đây. Dù biết trước là rất khó khăn, gian khổ, nhưng với tinh thần vượt khó, hướng về cơ sở để TGPL cho đồng bào dân tộc, nơi  đã từng có đóng góp tích cực cho hai cuộc kháng chiến trước đay, nên ai nấy cũng cảm thấy vui và tự hào vì được đóng góp một chút công sức để xóa đói, giảm nghèo, trong đó có nghèo về hiểu biết pháp luật của người dân. Có lẽ đây là động lực để các thành viên trong đoàn công tác ai cũng quyết tâm để đi cho bằng được đến đỉnh núi Ngọc Linh.

Vài nét về Trà Linh:

Nói đến Nam Trà My không thể không nói đến xã Trà Linh, vì xã này nằm trải bên sườn bắc ngọn núi Ngọc Linh nổi tiếng với độ cao 2.500 mét so với mặt nước biển; hơn nữa nơi đây là căn cứ để tiếp tế lương thực, súng đạn cho kháng chiến trong những năm chiến tranh vì có độ cao, lại hiểm trở nên Mỹ, Ngụy không thể tấn công được. Còn trong thời bình, Trà Linh lại là địa danh nổi tiếng với cây sâm Ngọc Linh, một loại dược liệu quý được ngành y tế công nhận và đến nay cái tên sâm Ngọc Linh, một xuất xứ hàng hóa không những trong khắp nước mà bạn bè Quốc tế cũng đã bắt đầu biết đến. Tuy là nơi có dược liệu quí, nhưng do địa hình hiểm trở, không có đường đi thuận lợi, nên các hoạt động giao thương phục vụ đời sống dân sinh hằng ngày như lương thực, thuốc men, đồ dùng sinh hoạt cho người dân… chỉ duy nhất bằng một con đường đi bộ để cỏng từng gùi hàng trên lưng từ thị trấn Tăk-Pỏ về, nên địa phương chỉ có một số ít người khá giả từ cây sâm Ngọc Linh, còn lại là vô cùng khó khăn. Với 95% dân số của xã là người dân tộc thiểu số, phần lớn là người xê Đăng; trong đó có trên 50% hộ nghèo, chủ yếu sống bằng nghề nương rẫy. Chính vì vậy Trà Linh hiện nay vẫn là xã nghèo đặc biệt khó khăn và là xã xa nhất của Nam Trà My.

Xã Trà Linh có 4 thôn, 15 nóc. Tên của mỗi nóc có ý nghĩa gắn liền với đời sống tự nhiên của con người nơi đây. Chẳng hạn như nóc Măng Lùng (theo tiếng địa phương có nghĩa là nơi ở cao trên mây), quanh năm thời tiết đều lạnh. Mùa hè nhiệt độ trung bình ban ngày cũng chưa đến 20⁰C, đêm xuống trời rét cóng. Để chống lại cái rét, người dân chỉ còn cách đốt lửa trong nhà cả đêm.

Theo một số người dân nơi đây kể lại, trong đợt mưa lớn dài ngày của năm 2011, Nhà nước có hỗ trợ gạo cho người dân, nhưng người dân không đi nhận. Lý do là phải xuống thị trấn Tăk-Pỏ đường đi bộ quá xa và hiểm trở, tính ra số gạo nhận được chẳng bù cho số gạo ăn đi về trong mấy ngày đường, lại mất thêm thời gian. Còn nếu như đi bộ xuống được Tăk-Pỏ rồi, lại thuê xem ôm chở người và gạo trở về chân núi Ngọc Linh thì tiền trả xe ôm tính ra còn lớn hơn giá trị của những ký gao được nhận từ Tăk-Pỏ, chưa nói là phải cỏng bộ số gạo nhận được từ chân lên đỉnh núi cũng phải mất gần hai tiếng đồng hồ. Cái khó của người dân nơi đây là vậy, nên ai ai cũng mong ước là Đảng, Nhà nước cần quan tâm để người dân sớm có một con đường thuận tiện cho việc đi lại, vận chuyển lương thực, các vật liệu cần thiết cho cuộc sống hằng ngày.

Hành trình trợ giúp pháp lý:

Lần này đoàn chúng tôi lên Trà Linh mang theo “cái luật” để giúp cho bà con “xóa nghèo” về pháp luật. Xác định đây là xã xa xuôi, đời sống vật chất, tinh thần đều thiếu thốn, nên dù có khó khăn đến mấy chúng tôi cũng mang lên cho bà con nhiều loại tờ rơi, tờ gấp ở một số lĩnh vực như: TGPL, đất đai, hôn nhân gia đình… để bà con có điều kiện tìm hiểu. Tại một buổi TGPL hơn 60 người tham dự, hầu hết là bà con dân tộc, ai ai cũng chăm chú nghe chúng tôi phổ biến Luật TGPL, những nội dung mới của Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh ưu đãi người có công; qui trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất... Sau phần tuyên truyền, phổ biến pháp luật là đến phần tư vấn. Bà con có khá nhiều ý kiến thắc mắc, tập trung vào các chế độ Huân, Huy chương bị thất lạc do cháy và chưa được hưởng chế độ, đã được đoàn công tác tận tình giải thích, hướng dẫn chu đáo. Bên cạnh đó là vấn đề một số chủ đầu tư không thực hiện đúng qui trình bồi thường, hỗ trợ cho bà con trước khi thi công công trình; chi tiền bồi thường chậm…

Phát biểu trước đoàn công tác TGPL, chủ tịch UBND xã Trà Linh, ông Hồ Văn Chính đã nêu lên một số khó khăn còn tồn tại của xã cần phải hỗ trợ của cấp trên để giải quyết như: các dự án triển khai làm đường, nhưng không kiểm kê chi tiết số tài sản của bà con như cây cối, đất đai… làm bà con thắc mắc; đền bù quá chậm, nên đồng tiền bị trượt giá làm thiệt hại cho bà con; về chế độ chính sách cho người tham gia cách mạng, nhiều người đã chết nhưng chưa được giải quyết… Những trăn trở của bà con được chúng tôi giải thích đầy đủ, rõ ràng theo đúng qui định của pháp luật hiện hành và nhận được sự đồng tình ủng hộ của các đồng chí UBND xã Trà Linh.

Ngoài việc tư vấn pháp luật, ông Trần văn Đài, Trưởng phòng Tư pháp huyện Nam Trà My cũng đã tham gia góp ý tận tình để UBND xã chỉnh sửa các văn bản như: quyết định, công văn, qui chế làm việc cho phù hợp với pháp luật về nội dung cũng như qui định về thể thức văn bản đã qui định.

Sau khia làm việc xong, chúng tôi cũng tò mò muốn biết thực hư cây sâm quí Ngọc Linh hiện nay như thế nào và được ông Chủ tịch xã cho biết: Cây sâm Ngọc Linh được gọi là cây “thuốc giấu” và có từ khi nào cũng không ai biết, nhưng chỉ biết là của quý báu mà núi rừng Ngọc Linh và Giàng ban tặng cho con người nơi đây. Với họ, nó thật sự là một thần dược chữa bách bệnh và có hiệu quả, cho nên họ trân trọng, nâng niu, giữ gìn và chú trọng phát triển nó, đồng thời giữ bí mật về vị trí sinh trưởng và tác dụng của sâm, nên có tên gọi là “thuốc giấu”.

Qua tìm hiểu chúng tôi còn biết được ở huyện Nam Trà My người dân ở cách xa Trạm y tế nhiều ngày đi bộ, mỗi khi có người già đau ốm, trẻ em bị bệnh, phụ nữ sinh con… đều được các già làng dùng “thuốc giấu” để chữa bệnh, nhờ đó mà nhiều người qua khỏi cơn nguy kịch. Còn theo các nhà khoa học thì sâm Ngọc Linh, một loại sâm của Việt Nam, là loại dược liệu quý hiếm, chỉ có riêng ở vùng núi cực cao thuộc một số ít huyện Kom Tum và Quảng Nam, được xếp hạng trong 5 loài sâm quý được thế giới công nhận, có đặc tính giống với sâm Triều Tiên và Trung Quốc.

Chia tay với cán bộ và nhân dân xã Trà Linh, chúng tôi chia sẻ những khó khăn mà bà con nơi đây đã chịu đựng để bám đất, bám rừng mà xây dựng quê hương với còn bao nhiêu gian khó bộn bề. Chúng tôi cũng không quên thông báo cho bà con là Chương trình 52 của Chính phủ cũng chỉ là mới bắt đầu, và sẽ đồng hành cùng bà con cho đến năm 2020, với những hoạt động TGPL bổ ích, thiết thực hơn, như: TGPL lưu động; cấp tờ rơi, tờ gấp; hỗ trợ sinh hoạt câu lạc bộ, tổ hòa giải; đào tạo cán bộ Tư pháp - Hộ tịch học văn hóa, học nghề…, sẽ góp phần tạo điều kiện giúp cho bà con từng bước nâng cao hiểu biết pháp luật, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần ở vùng núi cao./.