Phải đi đến vùng sâu, vùng xa nơi các xã thuộc huyện nghèo để trợ giúp pháp lý theo Quyết định só 52/2010/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ mới hiểu hết cái khó, cái khổ của bà con!

Thực hiện sự phân công của lãnh đạo Trung tâm Trợ giúp pháp lý  nhà nước tỉnh Quảng Nam, sáng ngày 21/8/2012, đoàn công tác trợ giúp pháp lý lưu động chúng tôi bắt đầu cuộc hành trình hăm hở tiến về huyện Phước Sơn, một trong những huyện miền núi nghèo của tỉnh.

Đêm đầu tiên, chúng tôi trú lại thị trấn Khâm Đức – một thị trấn nhỏ, xinh xắn và không kém phần nhộn nhịp. Từ đây, một số anh em Phòng Tư pháp Phước sơn cho chúng tôi biết đường từ Khâm Đức vào đến các xã Phước Lộc, Phước Thành, Phước Công không thể đi ô tô được, chỉ có thể đi bằng xe ôm. Thống nhất là như thế, chúng tôi cũng chẳng có hình dung gì cho chuyến hành trình trong những ngày sắp đến.

Tờ mờ sáng hôm sau, chúng tôi bắt đầu lên đường. Những con đường đá dăm, đá cấp phối cỡ lớn cứ vòng vèo những đèo dốc như thách thức người đi đường. Ngồi trên xe ôm, người mới nghiêng bên này, chưa kịp trở về thăng bằng, đã nghiêng sang bên khác; chốc chốc chúng tôi phải nhổm người một cái để trở về vị trí trung tâm. Ở đây, xe ôm thật đúng nghĩa là xe ôm. Vì không ôm thì chỉ có rớt xuống đường. Các bác xe ôm vẫn rắn rỏi, bình tĩnh đầy nghị lực tỏ ra là người dày dạn kinh nghiệm đang chinh phục những đoạn đèo khó tính. Qua mỗi con dốc, mỗi đoạn đèo là mỗi lần chúng tôi nhắm mắt nín thở phó mặc cho số phận. Còn các bác xe ôm thì cứ luôn miệng động viên: “Không có gì đâu, chúng tôi quen rồi, cứ ngồi im mà thưởng thức cảnh núi rừng, dưới đồng bằng dễ gì có được”. Cuối cùng rồi chúng tôi – những người mới lần đầu được tham gia đoàn công tác trợ giúp pháp lý lưu động theo chương trình 52 – cũng đến được các xã Phước Lộc, Phước Thành, Phước Công của huyện Phước Sơn.

Có đến tận nơi, chúng tôi mới hiểu thấu được sự khó khăn, thiếu thốn trăm bề của bà con. Ở đây, cái khó, cái khổ dường như trở nên bình thường và “đương nhiên vẫn thế”. Bà con rất vui vẻ, nồng nhiệt đón chúng tôi. Sự nhiệt tình, hiếu khách của bà con, của chính quyền địa phương làm chúng tôi cảm động; không ai nói với ai, nhưng dường như trên vẻ mặt của mỗi người đều thể hiện điều đó.

Ở huyện Phước Sơn người dân tộc Bh’Nông chiếm hơn 90%, kinh tế chủ yếu là tự cung, tự cấp. Nhịp sống dường như lặng lẽ trôi đi từng ngày một cách tự nhiên. Sáng sáng, những bước chân chậm rãi len lỏi trong những cánh rừng già; chiều chiều lại lặng lẽ quay về với vài cái mụt măng rừng, vài cành củi khô, vài nải chuối hay một ít sắn, ít bắp đựng trong cái lét mang trên lưng… Không một ai than khó, than khổ! Nhưng dường như sự khó khăn, khắc khổ đã in hằn trên mỗi khuôn mặt, dáng đi. Với sự cảm nhận của riêng mình, bỗng dưng tôi thấu hiểu một cách sâu sắc ý nghĩa của câu hát: “trông dáng em ngồi, tôi chợt hiểu rằng, cuộc sống xung quanh còn nhiều khốn khó”.

Nghe tin có đoàn công tác trợ giúp pháp lý lưu động của tỉnh về, bà con không đi rừng mà đến dự rất đông. Không hiểu hết công việc của chúng tôi là gì, chỉ nghe “trợ giúp” là bà con cứ đến, mong được cái gì đó mang về. Tâm lý trông chờ ở chính sách nhà nước của bà con cũng là điều dễ hiểu. Vì dường như người dân không thể nỗ lực gì hơn, cố gắng gì hơn để thay đổi cuộc sống của mình. Xung quanh là núi rừng sừng sững, khô cằn; đường sá hiểm trở; phương tiện đi lại quá khó khăn, thiếu thốn. Phương tiện duy nhất để bà con đi từ nhà đến trung tâm xã là đôi chân (để  băng rừng, lội suối); từ trung tâm xã đến trung tâm huyện là xe ôm với một cái giá quá ư đắc đỏ: 01 triệu đồng/chuyến, tại thời điểm này. Vì vậy, nếu người dân nào muốn xuống thị trấn Khâm Đức để giải quyết việc gì đó là cả một vấn đề lớn. Và không ít người đã phải chọn giải pháp… đi bộ nhiều ngày.

Trở lại đồng bằng với những nỗi niềm đa đoan vốn có, chúng tôi luôn trăn trở: phải chi mình giúp được bà con điều gì đó! Một ý tưởng được mọi người ủng hộ: quyên góp áo quần mà nhiều người không còn dùng đến nhưng với bà con trên ấy thì rất cần thiết. Thế là trong các đợt thứ hai, thứ ba chúng tôi trở lại với bà con các xã: Phước Kim, Phước Chánh, Phước Mỹ, Phước Hòa, Phước Hiệp, Phước Xuân của huyện Phước Sơn, ngoài những hành trang của đợt lưu động, chúng tôi mang theo những bao quần áo to tướng, thuê xe ôm đèo vào các xã để sau giờ trợ giúp pháp lý gữi tặng cho bà con. Chỉ là những chiếc quần áo cũ, nhưng điều đó không quan trọng, bà con vẫn rất vui, hăm hở lựa chọn mang về. Một niềm vui, một cảm giác sung sướng bỗng lan truyền trong chúng tôi, bởi mình đã được chia sẻ cùng bà con, dù chỉ một chút khó khăn trong vô vàn khó khăn vẫn đang còn đó.   

Bỗng dưng, chúng tôi thầm nghĩ với điều kiện sống, tiềm năng và sự đầu tư như hiện nay, trong khi trình độ dân trí của bà con còn khá thấp thì liệu mục tiêu “Miền núi tiến kịp miền xuôi” là quá xa vời? Thôi thì trước mắt chỉ mong sao bà con bớt khó, bớt khổ, đủ cái ăn, cái mặt qua từng ngày là điều mong mỏi.

Những bộ áo quần tuy cũ nhưng thiết thực biết bao

đối với bà con vùng núi cao khi mùa đông đang về

Trở lại chuyện trợ giúp pháp lý, trước hết chúng tôi giải thích cho bà con hiểu về hoạt động trợ giúp pháp lý, sau đó giới thiệu những chính sách mới gần gũi thiết thực với bà con như: Pháp lệnh ưu đãi người có công năm 2012; Nghị định 14/2012/NĐ-CP về khám chữa bệnh cho người nghèo, Nghị định 23/2012/NĐ-CP về một số chính sách đối với bộ đội tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia….

Đoàn công tác chúng tôi hầu hết là những người trẻ, nhiệt tình, những lần đầu tiên được về với bản làng, với bà con nên rất hăng hái, tận tâm. Anh em lắng nghe ý kiến thắc mắc của bà con, tận tình giải đáp, hướng dẫn, giải thích từng li từng tí cho bà con hiểu; tư vấn, hướng dẫn bà con về thủ tục hành chính, kê khai người có công để hưởng chế độ, v.v…

Rất nhiều vấn đề xuất phát từ nhận thức hạn chế, từ điều kiện sống quá khắc nghiệt của bà con. Nhiều đối tượng tham gia cách mạng, cõng muối, cõng gạo cung cấp cho cách mạng trong chiến tranh nhưng chưa kê khai để hưởng chế độ giờ không còn giấy tờ gì, những người có thể làm chứng cũng không còn; có người có được cái huân chương bằng giấy thì đã ướt, rách hết rồi, chỉ còn cái huân chương đeo trên ngực này thôi, bà con nói.

Nhiều bà con kể lại, hồi trước nghe nói có công trình thủy điện Đắk-min gì đó đi qua làng, tự nhiên có người kéo đến làng mua sẫy, mua nương với cái giá rất cao mà bà con thu hoạch mấy mùa rẫy cũng không bằng. Mừng quá bà con bán hết cho họ. Đến khi Nhà nước bồi thường thì bồi thường cho người ta quá nhiều tiền, còn bà con không còn nương, sẫy để làm,…

Qua tư vấn, trợ giúp của chúng tôi bà con mới hiểu hết được giá trị của những giấy tờ, hiểu về các giao dịch dân sự, về chính sách đền bù giải tỏa của nhà nước,… và cũng để rút kinh nghiệm về sau…

Trợ giúp pháp lý theo chương trình 52 - một trong những chính sách của Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện nghèo giai đoạn 2011 – 2020. Trung tâm Trợ giúp pháp lý Quảng Nam đã tích cực thực hiện chu đáo nhằm góp một phần công sức vào sự thay đổi theo hướng tích cực về nhận thức pháp luật cho bà con.

Nhưng đời sống của bà con có được thay đổi một cách toàn diện hay không phụ thuộc rất lớn vào sự thực hiện đồng bộ nhiều chính sách thiết thực đối với các xã nghèo của miền núi./.

Hồng Thu