2. Những chủ trương, cách làm mang tính đột phá của tỉnh Quảng Nam trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.

Trên cơ sở những bài học kinh nghiệm được rút ra từ quá trình tổ chức thực hiện Chương trình hành động quốc gia phổ biến, giáo dục pháp luật và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở xã, phường, thị trấn từ năm 2005 đến năm 2010 và Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật từ năm 2008 đến năm 2012 của Chính phủ; từ năm 2013 đến nay, tỉnh Quảng Nam đã đưa ra và tổ chức thực hiện nhiều chủ trương quan trọng, có tính đột phá trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật. Cụ thể xin báo cáo hai nội dung tiêu biểu, như sau:

Một là, thực hiện chủ trương "Nhà nước đặt hàng". Theo đó, Ủy ban nhân dân tỉnh giao Sở Tư pháp - Cơ quan Thường trực của Hội đồng Phối hợp tỉnh quản lý nguồn kinh phí dành cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của tỉnh và "đặt hàng" với các đơn vị chủ trì đề án thông qua "hợp đồng ủy quyền" để bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất và tránh trùng lắp về nội dung, địa bàn và đối tượng thụ hưởng trong các đề án phổ biến pháp luật. Để thực hiện chủ trương này, Sở Tư pháp hướng dẫn các sở, ngành được giao chủ trì đề án xây dựng kế hoạch thực hiện đề án kèm theo dự toán kinh phí cho cả giai đoạn, trong đó có phân kỳ theo niên độ từng năm. Trên cơ sở đó Sở Tư pháp tổng hợp, rà soát để cắt bỏ những nội dung chồng chéo, trùng lắp trong các đề án (về đối tượng, địa bàn, nội dung tuyên truyền) đảm bảo phù hợp với Kế hoạch chung của UBND tỉnh. Trên cơ sở nguồn kinh phí được UBND tỉnh phê duyệt cho từng năm, Sở Tư pháp tiến hành "đặt hàng" theo những nội dung cụ thể đã được hai bên thống nhất để thực hiện.
Với việc thực hiện chủ trương "đặt hàng" này, nhiệm vụ công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được giao cho các sở, ngành chủ trì vừa bảo đảm được việc hoàn thành mục tiêu của đề án đặt ra, tiết kiệm được kinh phí do tránh được trùng lắp, chồng chéo (đồng thời không bỏ sót) về địa bàn thực hiện của các đề án, vừa giảm bớt sự "quá tải" cho chính quyền cơ sở do sự trùng lắp gây ra.
Hai là, thực hiện chủ trương "Cấp tỉnh hỗ trợ kinh phí, cấp huyện tổ chức thực hiện, cấp xã tiếp nhận kết quả". Qua việc triển khai thực hiện các Chương trình, Đề án về phổ biến, giáo dục pháp luật, tỉnh Quảng Nam nhận thấy cán bộ và nhân dân ở cơ sở là đối tượng rất cần được phổ biến, giáo dục pháp luật, cung cấp các dịch vụ pháp lý cần thiết nhằm từng bước nâng cao hiểu biết pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật cho họ. Tuy nhiên, qua khảo sát của tỉnh thì hầu hết các địa phương cấp xã đều có khó khăn về bố trí kinh phí cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; đối với các xã đồng bằng phổ biến từ 5 đến 7 triệu đồng/năm, đối với các xã miền núi thì phổ biến từ 3 đến 5 triệu đồng/ năm, cá biệt có xã chỉ 2 triệu đồng/năm. Từ thực tế này, nếu giao kinh phí cho các cơ quan cấp tỉnh tổ chức xuống tận cấp xã để phổ biến, giáo dục pháp luật cho người dân thì sẽ rất khó thực hiện được đối với một tỉnh có địa bàn rộng, địa hình đi lại rất khó khăn. Ngược lại, nếu giao hẳn kinh phí hỗ trợ của tỉnh về cho cấp xã thì cấp xã cũng sẽ gặp nhiều khó khăn do đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật còn nhiều bất cập. Trước tình hình như vậy, theo đề xuất của Sở Tư pháp, Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định ban hành chủ trương "Cấp tỉnh hỗ trợ kinh phí, cấp huyện tổ chức thực hiện, cấp xã tiếp nhận kết quả". Chủ trương này được tổ chức triển khai thực hiện bắt đầu từ năm 2017, mỗi năm Ủy ban nhân dân tỉnh bố trí hơn 1.200 triệu đồng hỗ trợ cho cấp xã. Theo đó, các xã đồng bằng được hỗ trợ 8 triệu đồng/năm; các xã trung du 9 triệu đồng/năm và các xã miền núi 10 triệu đồng/năm. Nguồn hỗ trợ này được giao cho Phòng Tư pháp (cùng với các thành viên Hội đồng Phối hợp cấp huyện) phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức thực hiện. Qua 3 năm triển khai mô hình này, bước đầu cho thấy phù hợp với thực tế và đang mang lại kết quả tích cực, khẳng định tính đúng đắn của chủ trương.
3. Một số khó khăn, vướng mắc trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật hiện nay và một số đề xuất
- Về hình thức tuyên truyền pháp luật trực tiếp (tuyên truyền miệng) cho cán bộ nhân dân tại các địa bàn dân cư. Hình thức tuyên truyền pháp luật trực tiếp nói chung cho đến nay vẫn đang còn được các cấp, ngành tiếp tục sử dụng ở một số hội nghị và đã đem lại hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, hoạt động tuyên truyền miệng cho cán bộ, nhân dân tại các địa bàn dân cư hiện nay đang gặp nhiều khó khăn, do người dân ít đến dự hoặc có đến dự nhưng không tập trung tiếp thu, nhất là ở khu vực đồng bằng, đô thị. Mặt khác, số lượng văn bản pháp luật cần thiết phải tuyên truyền cho người dân hiện nay là rất nhiều, nhưng khả năng bố trí, sắp xếp thời gian để tổ chức các hội nghị tuyên truyền cho người dân đối với chính quyền cơ sở là rất ít, do đó thực tế ở nhiều địa phương hiện nay hoạt động tuyên truyền miệng cho người dân tại các địa bàn dân cư găp nhiều khó khăn, hiệu quả thấp.
Chúng tôi thấy rằng điều kiện xã hội hiện nay đã có khá nhiều phương tiện, nhiều kênh thông tin pháp luật khác nhau người dân có thể tự mình tìm hiểu nên họ không nhất thiết phải đến nhà sinh hoạt của thôn, khối phố để nghe tuyên truyền pháp luật. Đây là khó khăn rất lớn hiện nay đối với hoạt động tuyên truyền trực tiếp tại cơ sở.
Đặc biệt, với hình thức tuyên truyền trực tiếp, yếu tố có tính quyết định thành công của một buổi tuyên truyền là kỹ năng của người báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật. Do đó, để nâng cao chất lượng tuyên truyền trực tiếp, cần chú trọng đến việc xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật có phẩm chất, năng lực, khả năng tuyên truyền tốt cùng với lòng nhiệt tình, say mê với công việc phổ biến, giáo dục pháp luật.
- Cần đổi mới đa dạng hóa hình thức, phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luật. Bên cạnh việc tổ chức các hội nghị tuyên truyền trực tiếp, cần chú trọng hơn đến một số hình thức khác như tọa đàm, buổi nói chuyện, hoạt cảnh tình huống, cấp phát tài liệu hỏi đáp, tờ gấp, tờ rơi, ... tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật. Đặc biệt, cần phát huy hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật trên báo, đài, bản tin, cổng thông tin điện tử, sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền pháp luật nhằm thu hút được nhiều thành phần, đối tượng xem, nghe, truy cập tìm hiểu.
Ở tỉnh Quảng Nam, một số địa phương đang mạnh dạn nghiên cứu và áp dụng thí điểm hình thức lồng ghép đưa nội dung pháp luật vào bài chòi, lô tô để tuyên truyền, bước đầu nhận được sự quan tâm hưởng ứng của nhiều người dân.
- Về triển khai các đề án phổ biến pháp luật. Cho đến nay, một số sở, ngành cấp tỉnh được giao chủ trì các đề án phổ biến pháp luật; và có thể nói hầu hết các đơn vị khi triển khai thực hiện đề án đều chủ yếu sử dụng hình thức tuyên truyền trực tiếp. Như trên đã nói, hình thức tuyên truyền trực tiếp hiện nay đang gặp nhiều khó khăn trong việc thu hút cán bộ, nhân dân đến dự, trong khi chất lượng báo cáo viên pháp luật của các đơn vị này còn khá bất cập. Điều này cũng có nghĩa là trên thực tế hoạt động của các đề án được giao cho các ngành chuyên môn thực hiện đem lại hiệu quả thấp. Do đó, trong thời gian tới, đề nghị nên giảm bớt việc giao cho các sở, ngành ở địa phương chủ trì thực hiện đề án phổ biến pháp luật, chỉ giao cho các ngành hoạt động mang tính đạc thù như Công an tỉnh, Bộ đội biên phòng tỉnh, Ban dân tộc tỉnh...
- Tình hình vi phạm pháp luật trong cán bộ, công chức, đảng viên ở nhiều ngành, nhiều cấp đã và đang diễn ra khá phức tạp; nhiều cơ quan nhà nước, cấp chính quyền thực hiện pháp luật không đúng, không nghiêm... đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho người dân vì một bộ phận nhân dân đang mất dần niềm tin vào pháp luật, vào những người đại diện cho Đảng và Nhà nước. Do đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian đến đề nghị cần hướng trọng tâm vào nhóm đối tượng cán bộ, công chức, đảng viên với những giải pháp cụ thể để nêu cao tính tiên phong, gương mẫu trước quần chúng, tự giác chấp hành pháp luật, chấp hành các quy định của Đảng, là những tấm gương tốt lan tỏa lối sống thượng tôn pháp luật trong xã hội./.

PBGDPL