Cải cách TTHC là một công việc thuộc nội dung cải cách thể chế hành chính, trong khi đó, cải cách thể chế hành chính là một trong bốn nội dung của Chương trình tổng thể cải cách hành chính. Tuy nhiên, cải cách TTHC lại được đặt ra trước cải cách hành chính, được xem như là khâu đột phá của cải cách hành chính, và trong tiến trình cải cách hành chính, vấn đề TTHC thường xuyên được Chính phủ quan tâm. Đó là vì TTHC hàng ngày liên quan đến công việc nội bộ của một cơ quan, cấp chính quyền, cũng như đến các tổ chức và cá nhân công dân trong mối quan hệ với Nhà nước. Các quyền, nghĩa vụ của mọi công dân đã được quy định ở Hiến pháp hay ở các bộ luật, cũng như các yêu cầu, nguyện vọng của họ có được thực hiện hay không, thực hiện như thế nào đều phải thông qua TTHC do các cơ quan, các cấp chính quyền nhà nước quy định và trực tiếp giải quyết.     

Có thể nói, tính bức xúc của việc đẩy mạnh cải cách TTHC không chỉ nhìn từ khía cạnh kinh tế, tức là tiết kiệm tiền của, là xây dựng môi trường pháp lý để các thành phần kinh tế, các nhà đầu tư yên tâm làm ăn, phát triển; không chỉ nhìn từ khía cạnh xã hội, tức là tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước. Hơn thế, nó còn xuất phát từ việc sắp xếp, tổ chức bộ máy theo hướng gọn nhẹ, hiện đại; đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức về chuyên môn, nghiệp vụ theo hướng chuyên nghiệp hoá; góp phần bài trừ tệ quan liêu, cửa quyền, hối lộ, làm trong sạch bộ máy nhà nước. Vì vậy, nhiệm vụ kiểm soát TTHC được đặt ra nhằm đẩy mạnh hiệu quả công tác cải cách TTHC.

 Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả Sở Tư pháp tỉnh Quảng Nam  

Theo quy định của Nghị định 63/2010/NĐ-CP của Chính phủ thì các TTHC sau không thuộc phạm vi của công tác kiểm soát TTHC: TTHC trong nội bộ của từng cơ quan hành chính nhà nước, giữa cơ quan hành chính nhà nước với nhau không liên quan đến việc giải quyết TTHC cho cá nhân, tổ chức; Thủ tục xử lý vi phạm hành chính; thủ tục thanh tra và TTHC có nội dung bí mật nhà nước.   Theo khoản 5, Điều 3, Nghị định 63/2010/NĐ-CP, kiểm soát TTHC được hiểu là việc xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi của quy định về TTHC, đáp ứng yêu cầu công khai, minh bạch trong quá trình tổ chức thực hiện TTHC. Đây là một quy trình chặt chẽ và toàn diện bắt đầu từ kiểm soát quy định về TTHC trong dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật đến tổ chức thực hiện TTHC này trên thực tế, trong đó bao gồm các nội dung chủ yếu:

- Kiểm soát quy định TTHC: Sở Tư pháp hướng dẫn thực hiện và các đơn vị chủ trì soạn thảo dựa theo hướng dẫn để tiến hành đánh giá tác động trong các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật trên cơ sở các tiêu chí về sự cần thiết, tính hợp lý, hợp pháp và tính hiệu quả; Sở Tư pháp phối hợp tham gia ý kiến và thẩm định về quy định TTHC trong dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

- Kiểm soát việc thực hiện TTHC: gồm có các nội dung công bố; công khai, niêm yết TTHC; giải quyết TTHC và đôn đốc giải quyết TTHC cho các cá nhân, tổ chức, kiểm tra việc thực hiện công tác kiểm soát TTHC; rà soát, đơn giản hóa TTHC để đề nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ, bãi bỏ quy định TTHC; tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị về quy định hành chính của cá nhân, tổ chức.

Ngày 15/3/2011, Chủ tịch UBND tỉnh đã ký ban hành Quyết định số 779/QĐ-UBND về việc thành lập Phòng kiểm soát TTHC trực thuộc Văn phòng UBND tỉnh Quảng Nam trên cơ sở tổ chức lại Tổ tiếp nhận và xử lý quy định hành chính (Tổ thực hiện Đề án 30) nhằm triển khai có kết quả hoạt động kiểm soát TTHC trên địa bàn tỉnh. Thực hiện Nghị định số 48/2013/NĐ-CP ngày 14/5/2013 của Chính phủ sửa đổi bổ sung một số điều của các Nghị định liên quan đến kiểm soát TTHC, ngày 31/7/2013, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ban hành Quyết định số 2369/QĐ-UBND về việc chuyển Phòng Kiểm soát TTHC thuộc Văn phòng UBND tỉnh sang Sở Tư pháp. Theo đó, UBND tỉnh chuyển giao nguyên trạng Phòng Kiểm soát TTHC thuộc Văn phòng UBND tỉnh (được thành lập ngày 15/3/2011) sang Sở Tư pháp quản lý, kể từ ngày 01/8/2013.

Sau khi tiếp nhận Phòng KSTTHC, Sở Tư pháp đã tiến hành ổn định tổ chức, nhân sự, tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh thực hiện các nhiệm vụ kiểm soát TTHC và đạt được một số kết quả nhất định, như:  tham mưu UBND tỉnh ban hành các quyết định nhằm cụ thể hóa đối với công tác kiểm soát TTHC (Quyết định số 1563/QĐ-UBND ngày 22/5/2014 về bàn hành Kế hoạch kiểm soát TTHC trên địa bàn tỉnh Quảng Nam năm 2014; Quyết định số 25/2014/QĐ-UBND ngày 06/10/2014 của UBND tỉnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy trình xây dựng, kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật của HĐND và UBND các cấp trên địa bàn tỉnh ban hành kèm theo Quyết định số 02/2012/QĐ-UBND ngày 18/01/2012 của UBND tỉnh; Quyết định số 3512/QĐ – UBND ngày 06/11/2014 về ban hành Quy chế phối hợp tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Nam; Quyết định số 3515/QĐ – UBND  ngày 06/11/2014 về ban hành Quy chế phối hợp công bố, niêm yết TTHC và báo cáo về tình hình, kết quả thực hiện kiểm soát TTHC trên địa bàn tỉnh Quảng Nam; Quyết định số 3535/QĐ – UBND ngày 07/11/2014 về ban hành Quy chế hoạt động của cán bộ, công chức làm đầu mối thực hiện nhiệm vụ kiểm soát TTHC trên địa bàn tỉnh Quảng Nam).

Trong năm 2014, Sở Tư pháp đã hướng dẫn và thẩm định chất lượng đánh giá tác động đối với 04 TTHC được quy định tại dự thảo văn bản quy phạm pháp luật và tham gia ý kiến đối với 05 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có quy định về 13 TTHC; đồng thời đã tham gia thẩm định để các ngành tham mưu UBND tỉnh Quảng Nam công bố 09 quyết định công bố bộ TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của các ngành. Tuy nhiên, công tác kiểm soát TTHC vẫn còn một số tồn tại, hạn chế đó là: Cơ chế phối hợp, liên thông giải quyết TTHC của các Sở, ngành, UBND các cấp ở một số lĩnh vực chưa tốt. Công tác tự đánh giá tác động, tính toán chi phí tuân thủ TTHC có trong dự thảo văn bản quy phạm pháp luật chưa được các Sở, ban, ngành chủ trì dự thảo thực hiện nghiêm túc, hiệu quả chưa cao. Việc trình Chủ tịch UBND tỉnh kịp thời công bố, công khai TTHC đã được sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc ban hành mới chưa được các cơ quan, đơn vị quan tâm, thực hiện kịp thời. Việc niêm yết công khai TTHC, địa chỉ tiếp nhận, phản ánh kiến nghị về qui định hành chính tại nơi tiếp nhận và trả kết quả giải quyết TTHC ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương chưa đúng quy định, một số nơi còn làm theo hình thức, thiếu sự kiểm tra, kiểm soát, niêm yết TTHC đã hết hiệu lực thi hành..

Để công tác kiểm soát TTHC trong thời gian đến đạt kết quả, theo tôi cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị quan tâm chỉ đạo sâu sát đối với nhiệm vụ cải cách TTHC và kiểm soát TTHC, nhanh chóng và kịp thời hoàn thiện công tác công bố, công khai, niêm yết TTHC tại cơ quan, đơn vị mình để tạo thuận lợi cho cá nhân, tổ chức đến liên hệ công tác. Có phân công cụ thể cho “bộ phận một cửa” và các phòng, ban chuyên môn tiến hành rà soát các TTHC, lập phương án đơn giản hóa nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí thực hiện TTHC.

Đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có chứa quy định về TTHC, đề nghị các cơ quan, đơn vị chủ động gửi Sở Tư pháp hướng dẫn đánh giá tác động, tham gia ý kiến và thẩm định, đảm bảo thời gian thực hiện đánh giá tác động và hoàn thiện dự thảo, tránh các trường hợp như thời gian qua là dự thảo được gửi sát với thời điểm trình UBND và HĐND.

Đề nghị các Bộ, ngành trung ương chủ động phối hợp với UBND cấp tỉnh chỉ đạo thực hiện kiểm soát TTHC tại các sở, ngành, kể cả ngành dọc quản lý để tạo sự phối hợp và kiểm soát chặt chẽ hoạt động kiểm soát TTHC phục vụ cho nhu cầu của cá nhân, tổ chức khi giải quyết công việc. Khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật, công bố bộ TTHC và các chỉ đạo có liên quan đến hoạt động kiểm soát TTHC thì gửi về Sở Tư pháp một bản để biết, kịp thời tham mưu giúp UBND tỉnh chỉ đạo, tổ chức thực hiện.

Tăng cường công tác tập huấn cho đội ngũ công chức đang làm công tác kiểm soát TTHC và cán bộ, công chức làm đầu mối kiểm soát TTHC tại các Sở, Ban, ngành tỉnh nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ công chức này.

Đặng Văn