Ngày 20/11/2015, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật hoạt động giám sát của Quốc hội (QH) và Hội đồng nhân dân (HĐND) với 05 Chương và 91 Điều, quy định về hoạt động giám sát của QH, Ủy ban Thường vụ QH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, Đoàn ĐBQH và ĐBQH; HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát, cơ quan, tổ chức và cá nhân khác có liên quan đến hoạt động giám sát.

Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 quy định chung cả giám sát của QH và HĐND. Theo đó, bố cục của Luật cũng theo hướng quy định trong một chương những vấn đề chung cho giám sát của QH và HĐND, những vấn đề mang tính đặc thù giám sát riêng của QH và HĐND thì quy định thành chương riêng.

Sau đây là những điểm mới cơ bản của Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015:

Thứ nhất, Luật đã bổ sung một số quy định nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động giám sát của QH và HĐND như: quy định rõ hoạt động giám sát của QH và HĐND là hoạt động của cơ quan quyền lực nhà nước, bổ sung quy định về hoạt động giám sát chuyên đề của QH và HĐND, lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH và HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Luật còn quy định rõ hơn trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát, bổ sung quy định nhằm xác định rõ thời hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát phải thực hiện yêu cầu, kiến nghị giám sát của chủ thể giám sát.

Thứ hai, về hoạt động giám sát của Ủy ban Thường vụ QH và Thường trực HĐND. Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 cơ bản kế thừa các quy định về giám sát của Ủy ban Thường vụ QH như Luật hoạt động giám sát của QH năm 2003 và bổ sung một số nội dung mới như: quy định về việc các cơ quan, tổ chức, cá nhân đề xuất nội dung đưa vào chương trình giám sát của Ủy ban Thường vụ QH và trình tự Ủy ban Thường vụ QH xem xét, thông qua chương trình giám sát, trách nhiệm báo cáo việc thực hiện chương trình giám sát với QH. Bổ sung quy định về việc Ủy ban Thường vụ QH tổ chức phiên họp chất vấn, thời hạn trả lời chất vấn, nội dung Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ QH về chất vấn, hoạt động giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ QH.

Đối với hoạt động giám sát của Thường trực HĐND, Luật đã sắp xếp lại bố cục và bổ sung một số quy định nhằm làm rõ hơn hình thức giám sát, trình tự thực hiện giám sát của Thường trực HĐND như: xem xét việc trả lời chất vấn của người bị chất vấn trong thời gian giữa hai kỳ họp HĐND, giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri. Quy định việc thành lập Đoàn giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND, trình tự Thường trực HĐND xem xét văn bản quy phạm pháp luật.

Thứ ba, về hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của QH, Ban của HĐND: quy định rõ hơn về nội dung Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của QH giám sát văn bản quy phạm pháp luật, bổ sung quy định về giám sát chuyên đề, hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của QH, việc kiến nghị Ủy ban Thường vụ QH xem xét trình QH bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH bầu hoặc phê chuẩn. Ngoài ra, Luật còn quy định cụ thể các hoạt động giám sát của các ban của HĐND như thẩm tra các báo cáo do HĐND hoặc Thường trực HĐND phân công, giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cùng cấp và HĐND cấp dưới trực tiếp, giám sát chuyên đề, giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân.

Thứ tư, về hoạt động giám sát của Đoàn ĐBQH, ĐBQH và Tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND: Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 quy định về việc tổ chức để ĐBQH chất vấn tại kỳ họp QH và phiên họp Ủy ban Thường vụ QH, cách thức xác định số lượng ĐBQH cần thiết để kiến nghị QH bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do QH bầu hoặc phê chuẩn. Luật còn bổ sung các quy định về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND như trình tự, thủ tục tiến hành chất vấn, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, việc thi hành pháp luật tại địa phương, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân đồng thời quy định về Tổ đại biểu HĐND tổ chức để đại biểu HĐND giám sát việc thi hành pháp luật trên địa bàn đại biểu ứng cử.

Ngoài ra, Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 còn kế thừa các quy định của Luật hoạt động giám sát của QH năm 2003 về trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ QH trong việc chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH đồng thời quy định trách nhiệm của Thường trực HĐND trong việc chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát của các Ban của HĐND.

Luật hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016./.

Minh Tâm