Bài viết dưới đây của tác giả Thu Hiệp phản ánh một số vướng mắc trên thực tế khi xử lý một số hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, theo Nghị định 102/2014/NĐ-CP của Chính phủ. Bài viết có thể được nhìn nhận bởi nhiều ý kiến khác nhau, BBT xin chia sẻ cùng bạn đọc.
Đất đai là lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp, do đó, công tác quản lý Nhà nước của các địa phương trong lĩnh vực đất đai luôn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong vấn đề xử lý vi phạm hành chính.
Nghị định 102/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, có hiệu lực từ ngày 25/12/2014 thay thế Nghị định 105/2009/NĐ-CP đã khắc phục được nhiều vướng mắc về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, bổ sung thêm các hành vi vi phạm mới như:
- Tự ý chuyển nhượng quyền sử dụng đất dưới hình thức phân lô, bán nền trong dự án đầu tư xây dựng kinh doanh nhà ở (Điều 15).
- Tự ý chuyển nhượng quyền sử dụng đất gắn với chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần dự án đầu tư xây dựng kinh doanh nhà ở mà không đủ điều kiện (Điều 16).
- Tự ý chuyển nhượng quyền sử dụng đất gắn với chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng để chuyển nhượng hoặc cho thuê mà không đủ điều kiện (Điều 17).
- Tự ý bán mua tài sản gắn liền với đất được nhà nước cho thuê thu tiền đất hằng năm mà không đủ điều kiện (Điều 18).
..........
Đồng thời, Nghị định 102/2014/NĐ-CP cũng tăng mức phạt và khung xử phạt phù hợp với các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 và Luật Đất đai năm 2013.
Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng trên thực tế cho thấy Nghị định 102/2014/NĐ-CP cũng đã bộc lộ một số bất cập mới, như:
Thứ nhất: Nghị định 102/2014/NĐ-CP chưa quy định đầy đủ các trường hợp lấn, chiếm đất theo mục đích sử dụng được quy định tại Điều 10, Luật Đất đai 2013. Cụ thể, theo Điều 10 Luật đất đai 2013, đất đai được phân thành 03 nhóm: Đất nông nghiệp; đất phi nông nghiệp; và đất chưa sử dụng (gồm những loại đất chưa xác định được mục đích sử dụng, do UBND cấp xã quản lý).
Trên thực tế, loại đất chưa sử dụng do UBND cấp xã quản lý (phần lớn địa phương chưa có quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cụ thể) đang bị xâm phạm bởi nhiều lọai hành vi khác nhau. Tuy nhiên, tại Điều 10, Nghị định 102/2014/NĐ-CP chỉ quy định hành vi lấn, chiếm các loại đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải là đất ở và lấn, chiếm đất ở, mà không có quy định hành vi lấn, chiếm đất chưa sử dụng do UBND xã quản lý. Do đó, khi có hành vi lấn chiếm đất do UBND xã quản lý, người có thẩm quyền khó lựa chọn chế tài để xử lý đối với hành vi này.
Thứ hai, tại khoản 3 Điều 12, Luật Đất đai 2013 quy định về hành vi bị nghiêm cấm: "Không sử dụng đất, sử dụng đất không đúng mục đích".
Đối với hành vi trên được Nghị định 102/2014/NĐ-CP quy định cụ thể việc xử lý tại các Điều 6, 7, 8 và 9. Tuy nhiên, qua thực tế áp dụng cho thấy, có nhiều trường hợp đất bị sử dụng không đúng mục đích (sau khi đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất), nhưng không có chế tài để xử lý như: trường hợp người được giao đất, cấp GCN QSD đất để xây dựng nhà ở, người trúng đấu giá quyền sử dụng đất được cấp GCN QSDĐ, loại đất ở, nhưng không xây nhà ở mà lại xây nhà thờ, đặt tượng Phật... trên diện tích đất nêu trên. Trong trường hợp này, Nghị định 102/2014/NĐ-CP không quy định việc xử lý vi phạm đối với hành vi này, do đó, không có cơ sở để xử phạt vi phạm hành chính dù đã có hành vi vi phạm quy định tại Điều 12, Luật Đất đai 2013.
Điểm a, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai 2013 quy định các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai bao gồm: "Sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm". Trong trường hợp như đã nói ở trên, do không có chế tài xử lý vi phạm hành chính nên không thể xử phạt vi phạm hành chính, không thể thu hồi đất sử dụng không đúng mục đích đã được Nhà nước giao. Do đó, khi có hành vi vi phạm, địa phương gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, lúng túng trong quá trình xử lý vụ việc.
Từ những vướng mắc nêu trên, đề nghị Chính phủ cần sửa đổi, bổ sung Nghị định 102/2014/NĐ-CP theo hướng quy định cụ thể hơn các hành vi vi phạm để các địa phương thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai./.

Thu Hiệp