Có thể nói Dự thảo Luật Tố tụng hành chính (Luật TTHC) được công bố lần này cơ bản đã sửa đổi, bổ sung được những vướng mắc, bất cập của Luật TTHC năm 2010 sửa đổi, bổ sung năm 2013, sẽ góp phần vào việc giải quyết có hiệu quả hơn các vụ án hành chính trong thời gian tới. Song, theo chúng tôi,  Dự thảo lần này vẫn còn một số nội dung cần được tiếp tục xem xét sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện hơn nữa.

Thứ nhất, là vấn đề quy định thời hạn. Trong Dự thảo khi thì tính ngày theo lịch, khi thì tính theo ngày làm việc làm cho nội dung của Luật chưa được nhất quán. Cụ thể, những điều luật dành cho tác nghiệp của Tòa án được tính theo ngày làm việc, những điều luật dành cho người tham gia tố tụng và Viện kiểm sát thì tính ngày theo lịch. Với cách quy định như vậy dẫn tới hạn chế thời hạn thực hiện các quyền của đương sự và Viện kiểm sát, như: Khoản 2, Điều 215 quy định “Thời hạn kháng nghị của Viện kiểm sát đối với quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết vụ án Tòa án cùng cấp là 07 ngày, của Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp là 10 ngày, kể từ ngày Viện kiểm sát cùng cấp nhận được quyết định”. Quy định như vậy làm giảm bớt thời hạn kháng nghị của Viên kiểm sát 02 ngày, thời hạn còn lại 05/08 ngày là không đủ thời gian rút hồ sơ vụ án của Tòa án để nghiên cứu, báo cáo và đến khi kháng nghị thì thời hạn đã hết, nên Viện kiểm sát thường không đủ điều kiện kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Trong trường hợp, đương sự có kháng cáo thì Viện kiểm sát cấp cao không thể kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm.

Để khắc phục điểm bất cập nêu trên, đề nghị sửa quy định về thời hạn kháng nghị đối với các quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết vụ án của Tòa án theo hướng tăng lên 10 ngày đối với Viện kiểm sát cùng cấp và 15 ngày đối với Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp. Hoặc việc quy định về thời hạn trong Luật TTHC sửa đổi cần quy định chung trong một khoản tại Điều 3 (giải thích từ ngữ): “Thời hạn quy định trong luật này được tính ngày theo lịch, nếu thời hạn theo tháng là 30 ngày, thời hạn năm được tính đủ 12 tháng”. Nếu như vậy các quy định về thời hạn trong Luật này sẽ ngắn gọn, không trùng lắp quá nhiều cụm từ “ngày làm việc”, nằm rải rác ở các điều luật một cách không cần thiết. Điều quan trọng hơn là tránh được sự bất bình đẳng giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng hành chính.

Thứ hai, là vấn đề thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính của TAND cấp huyện. Khoản 1, Điều 33 Dự thảo Luật TTHC (sửa đổi) quy định: “Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Toà án hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước đó, trừ quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện”. Nếu quy định như vậy do xuất phát từ việc cho rằng TAND cấp huyện giải quyết vụ án hành chính đối với các QĐHC, HVHC của UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện bị hạn chế do áp lực, nể nang, ngại va chạm nên hiệu quả chưa cao, gây phiền hà cho người đi kiện; thì tình trạng tương tự cũng sẽ diễn ra ở TAND cấp tỉnh khi giải quyết các vụ án hành chính đối với QĐHC, HVHC của UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Còn nếu cho rằng Luật cần phải quy định TAND cấp tỉnh giải quyết theo thủ tục sơ thẩm đối với QĐHC, HVHC của UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện, thì cũng phải quy định TAND cấp cao giải quyết theo thủ tục sơ thẩm đối với các QĐHC, HVHC của UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh mới đảm bảo tính khách quan, vô tư và tương xứng trong văn bản luật.

Vấn đề trên, chúng tôi nghĩ rằng, một khi Luật đã quy định thì bất cứ cơ quan, tổ chức hay mọi công dân đều phải tuân thủ. Nếu UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành các QĐHC hoặc có HVHC đúng pháp luật thì TAND cùng cấp không có lý do gì để không bảo vệ. Ngược lại, nếu UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành QĐHC hoặc có HVHC trái pháp luật thì mặc nhiên TAND cấp huyện hoặc cấp tỉnh đều tuyên hủy QĐHC và buộc phải thực hiện hoặc chấm dứt HVHC trái pháp luật bị kiện. Chúng tôi đề nghị Dự thảo Luật TTHC nên giữ nguyên quy định như Luật TTHC hiện hành. Vấn đề ở chỗ chúng ta cần có những quy định cụ thể nhằm nâng cao tính “độc lập” giữa cơ quan tư pháp với cơ quan hành pháp và loại bỏ sự nễ nang, né tránh của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân trong việc giải quyết vụ án hình chính. Mặc khác cũng cần phải đặt ra vấn đề xử lý trách nhiệm đối với những người tham mưu cho UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện, cấp tỉnh khi ban hành QĐHC trái pháp luật, nhằm nâng cao chất lượng công vụ và trách nhiệm của bộ máy giúp việc cho UBND và Chủ tịch UBND các cấp hiện nay.

(Còn tiếp)           

                                       Thân Phước Thành