Luật Xử lý vi phạm hành chính (Luật XLVPHC) được Quốc hội khoá XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 20/6/2012, có hiệu lực từ ngày 01/7/2013. Tính đến ngày 10/01/2013, Chính phủ đã ban hành được 51 Nghị định liên quan để tổ chức triển khai thực hiện Luật. Trong đó, Nghị định số 81/2013/NĐ-CP ngày 19/7/2013 (Nghị định 81/2013) quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật XLVPHC có ban hành các biểu mẫu về xử phạt VPHC. Trong đó, việc áp dụng mẫu quyết định xử phạt thuộc trường hợp phải lập biên bản VPHC (Mẫu số 02) gặp phải vướng mắc trên thực tế. Ngay từ ban đầu, ở mỗi cấp (xã, huyện, tỉnh) vận dụng mẫu khác nhau, không đảm bảo tính thống nhất trong áp dụng pháp luật, có nhiều trường hợp không đảm bảo quy định của cấp trên. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, về tên cơ quan ra quyết định: theo Mẫu số 02 quy định ở trên tên cơ quan ra quyết định là tên cơ quan chủ quản; ở phần chú thích Mẫu số 02 hướng dẫn: “…riêng đối với UBND cấp xã thì phải ghi rõ cấp tỉnh, cấp huyện; UBND cấp huyện thì ghi rõ cấp tỉnh để cung cấp thông tin cho việc xây dựng cơ sở dữ liệu”. Tuy nhiên, trên thực tế thực hiện, có địa phương cho rằng UBND cấp trên không phải là cơ quan chủ quản của UBND cấp dưới. Do đó, không ghi tên cơ quan chủ quản như theo mẫu mà mà ghi UBND xã…, huyện… tỉnh…. hoặc chỉ ghi UBND xã… huyện … không nhất thiết phải ghi tên cấp tỉnh.

Thứ hai, về căn cứ ban hành quyết định: theo Mẫu số 02 có 06 căn cứ để ban hành quyết định. Tuy nhiên, tùy từng trường hợp cụ thể mà người ra quyết định sử dụng cho phù hợp. Cụ thể là:

- Đối với căn cứ Biên bản giải trình: tại Điều 61 Luật XLVPHC có quy định: Đối với hành vi VPHC mà pháp luật quy định áp dụng hình thức xử phạt tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc áp dụng mức phạt tiền tối đa của khung tiền phạt đối với hành vi đó từ 15.000.000 đồng trở lên đối với cá nhân, từ 30.000.000 đồng trở lên đối với tổ chức thì cá nhân, tổ chức vi phạm có quyền giải trình trực tiếp hoặc bằng văn bản với người có thẩm quyền xử phạt VPHC”. Theo đó, chỉ khi giải trình trực tiếp mới có Biên bản phiên giải trình, nếu không thuộc đối tượng có quyền giải trình hoặc trường hợp đối tượng giải trình bằng văn bản thì không nhất thiết phải sử dụng căn cứ này.

 - Về căn cứ văn bản giao quyền: căn cứ này chỉ sử dụng khi Chủ tịch UBND không trực tiếp ký quyết định xử phạt, mà giao quyền lại cho một trong các Phó Chủ tịch UBND. Vì vậy, nếu Phó Chủ tịch UBND ký quyết định xử phạt khi chưa được Chủ tịch UBND giao quyền là không đúng thẩm quyền. Điều này xuất phát từ thẩm quyền riêng của Chủ tịch quy định tại Điều 38 Luật XLVPHC chứ không phải thẩm quyền chung của UBND.  

Thứ ba, về người có thẩm quyền ra quyết định: như đã phân tích ở trên, thẩm quyền xử lý VPHC là của Chủ tịch UBND. Thực tế ở địa phương có rất nhiều trường hợp quyết định xử phạt hoặc quyết định cưỡng chế do Phó Chủ tịch UBND ký nhưng tại quyết định không ghi rõ căn cứ văn bản giao quyền nào.

Ngoài ra, hiện nay khi sử dụng mẫu Quyết định về xử phạt VPHC do Chủ tịch UBND các cấp ban hành có sự áp dụng đan xen giữa Mẫu số 02 và Mẫu 1.2 – Quyết định (quy định trực tiếp) ban hành kèm theo Thông tư 01/2011/TT-BNV ngày 19/01/2011 (Mẫu số 1.2). Cụ thể, có 02 loại ý kiến khác nhau:

Loại ý kiến thứ nhất, cho rằng theo Mẫu số 02 có căn cứ Văn bản giao quyền. Do đó khi không có văn bản giao quyền của Chủ tịch UBND thì  sử dụng Mẫu số 1.2. Nhóm ý kiến này vận dụng cả Mẫu số 02 và Mẫu số 1.2 để ban hành quyết định xử phạt VPHC thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND. Các quyết định này đều chuyển chủ thể có thẩm quyền ban hành là Chủ tịch UBND (xã/huyện/tỉnh); tại phần cuối quyết định “Người ra quyết định” được thay thành “KT. CHỦ TỊCH/ PHÓ CHỦ TỊCH” ký tên, đóng dấu. Điều đáng lưu ý ở đây là tất cả các quyết định của Chủ tịch UBND xử phạt VPHC đều “Căn cứ Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân” và phần cuối thêm “Xét (hoặc theo) đề nghị của…”. Trong thực tiễn thi hành pháp luật về xử phạt VPHC nhóm ý kiến này được áp dụng ở nhiều nơi và ở cả 3 cấp tỉnh, huyện, xã.

Loại ý kiến thứ hai cho rằng: Về nguyên tắc áp dụng pháp luật thì việc áp dụng Mẫu số 1.2 là không phù hợp, trái với quy định pháp luật về xử lý VPHC hiện hành. Vì những lý do:

- Theo thứ bậc thì Nghị định có hiệu lực pháp lý cao hơn Thông tư ; Mẫu số 02 được ban hành kèm theo Nghị định 81/2013 quy định cụ thể về xử phạt VPHC còn Mẫu số 1.2 kèm theo Thông tư 01/2011 là mẫu dùng chung cho tất cả quyết định hành chính thông thường. Việc cơ quan đề nghị xử phạt vận dụng 02 mẫu trên để soạn thảo Quyết định xử phạt VPHC thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND là không đúng quy định pháp luật cần phải được khắc phục.

- Mẫu số 02 có 20 chú thích hướng dẫn cụ thể, trong đó có chú thích 1 “Tên cơ quan ra quyết định” và chú thích 2 “địa danh” là chỉ dẫn đến việc áp dụng thể thức và kỹ thuật trình bày theo hướng dẫn của Bộ Nội vụ; còn các chú thích khác đã chi tiết, rõ ràng chỉ cần áp dụng, không cần giải thích gì thêm. Nhưng trên thực tế Chủ tịch UBND (tỉnh/huyện/xã) ban hành quyết định xử phạt hành chính lại không đúng mẫu.

Hiện nay việc ban hành quyết định hành chính chưa có luật chuyên ngành quy định về trình tự, thủ tục ban hành chung mà theo từng lĩnh vực, từng ngành có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, hồ sơ để ban hành quyết định hành chính, trong đó có xử phạt VPHC. Do đó việc áp dụng mẫu quyết định xử phạt VPHC trong trường hợp có lập biên bản (Mẫu số 02) cần phải được các cấp, các ngành thực hiện nghiêm, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những sai sót, hạn chế của cơ quan, người có thẩm quyền lập biên bản VPHC đồng thời hạn chế những quyết định này có thể là đối tượng khởi kiện trong vụ án hành chính.

Chính vì thế, chúng tôi xin đề xuất một số kiến nghị như sau:

Một là, cơ quan có thẩm quyền phải chỉ đạo cho các tổ chức, cá nhân, người có thẩm quyền lập biên bản VPHC và các cơ quan tham mưu trình Chủ tịch UBND ký quyết định xử phạt VPHC phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục, biểu mẫu đã quy định.

Hai là, đối với quyết định xử phạt VPHC do Chủ tịch UBND các cấp ban hành thực hiện theo Mẫu số 02, theo hướng: về tên cơ quan ban hành nên ghi là UBND xã/ huyện/tỉnh; không có tên cơ quan chủ quản. Vì, mục đích ghi tên tỉnh, huyện chỉ là để thuận tiện cho việc gửi tới cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu về xử lý VPHC của Bộ Tư pháp, cơ quan tư pháp địa phương (Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp) tổng hợp, xây dựng cơ sở dữ liệu tránh sự nhầm lẫn trong trường hợp trùng tên xã, huyện. Do đó, ghi theo cách trên sẽ phù hợp hơn.

Ba là, đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo Văn phòng UBND tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp tiến hành khảo sát việc áp dụng các biểu mẫu kèm theo Nghị đinh 81/2013/NĐ-CP tại các sở, ngành và địa phương trên địa bàn. Nếu thấy có sự chưa phù hợp, thống nhất thì tham mưu UBND tỉnh áp dụng Điều 32 của Nghị định 81/2013 và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật của HĐND, UBND để ban hành các mẫu áp dụng thống nhất trên địa bàn toàn tỉnh./.

Đoàn Văn Bản