Để thực hiện tiêu chí thành phần số 18.5 quy định về "xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật" trong Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Bộ Tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016 – 2020; Bộ Tư pháp đã có hướng dẫn thực hiện về xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật với 5 tiêu chí cụ thể.
Theo đó, Bộ Tư pháp quy định cụ thể điểm số, cách tính điểm 05 tiêu chí tiếp cận pháp luật với tổng số 100 điểm, trong đó có tiêu chí thứ 3 về phổ biến, giáo dục pháp luật (25 điểm với 9 chỉ tiêu) và tiêu chí thứ 4 về hòa giải ở cơ sở (10 điểm với 3 chỉ tiêu).
Để công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở tại xã, phường, thị trấn có hiệu quả, đạt số điểm tối đa theo các chỉ tiêu thành phần của tiêu chí thứ 3 và thứ 4, từ đó đạt chuẩn tiếp cận pháp luật theo quy định trên; kể từ nay trở đi, các Phòng Tư pháp cần có hướng dẫn cho UBND cấp xã khi xây dựng Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật nên bám sát vào các nội dung, như sau:
Thứ nhất, phải công khai văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính có giá trị áp dụng chung có liên quan trực tiếp đến tổ chức, cá nhân trên địa bàn (trừ văn bản có nội dung thuộc bí mật nhà nước) thuộc trách nhiệm của UBND cấp xã; cung cấp đầy đủ thông tin pháp luật thuộc trách nhiệm phải cung cấp của UBND cấp xã theo quy định.
Thứ hai, tổ chức lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật theo quy định và chỉ đạo, hướng dẫn của cơ quan, tổ chức cấp trên, tổ chức quán triệt, phổ biến các văn bản, chính sách pháp luật mới ban hành cho cán bộ, công chức cấp xã, triển khai các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật cho Nhân dân trên địa bàn cấp xã bằng hình thức phù hợp, triển khai các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng đặc thù trên địa bàn thuộc trách nhiệm của UBND cấp xã theo quy định của Luật phổ biến, giáo dục pháp luật.
Thứ ba, các thiết chế thông tin, văn hóa, pháp luật tại cơ sở hoạt động có hiệu quả, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, phổ biến pháp luật của Nhân dân trên địa bàn cấp xã. Cụ thể: Xây dựng, thực hiện chuyên mục thông tin, phổ biến pháp luật trên loa truyền thanh theo định kỳ; xây dựng, quản lý, khai thác có hiệu quả Tủ sách pháp luật cấp xã; bố trí địa điểm thuận tiện, phân công người phụ trách và quản lý Tủ sách theo quy định; định kỳ thực hiện rà soát, phân loại, bổ sung các bộ phận sách, tài liệu của Tủ sách theo quy định; bảo đảm kinh phí hoạt động của Tủ sách theo quy định tại Quyết định số 06/2010/QĐ-TTg ngày 25/01/2010 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, quản lý, khai thác Tủ sách pháp luật; có đối tượng đến khai thác, đọc, mượn sách, tài liệu của Tủ sách. Ngoài ra, trên địa bàn cấp xã phải xây dựng, duy trì một trong các mô hình Tủ sách/ngăn sách/túi sách pháp luật tại cộng đồng dân cư (Tủ sách của thôn, làng; Tủ sách khu nhà trọ; Tủ sách quán cà phê...) Trên địa bàn cấp xã có một trong các loại hình Câu lạc bộ được xây dựng và tổ chức sinh hoạt pháp luật theo định kỳ (Câu lạc bộ pháp luật; Câu lạc bộ phòng, chống tội phạm; Câu lạc bộ nông dân, phụ nữ, thanh niên, cựu chiến binh hoặc Câu lạc bộ khác).
Thứ tư, phải tổ chức đối thoại chính sách, pháp luật theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương để lắng nghe ý kiến phản ánh, kiến nghị của nhân dân.
Thứ năm, bố trí kinh phí bảo đảm cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật theo quy định, bố trí đủ kinh phí hỗ trợ công tác hòa giải ở cơ sở theo quy định gồm kinh phí cho hoạt động quản lý nhà nước về hòa giải ở cơ sở và cho hòa giải viên và tổ hòa giải theo định mức quy định.
Đối với công tác hòa giải ở cơ sở, UBND cấp xã cần chỉ đạo, hướng dẫn thành lập, củng cố, kiện toàn nâng cao chất lượng hoạt động của tổ hòa giải; xây dựng, phát triển đội ngũ hòa giải viên trên địa bàn theo quy định, cụ thể: tổ chức tập huấn, trao đổi kinh nghiệm về hòa giải; huy động nguồn lực, hỗ trợ, tài trợ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động hòa giải; tạo điều kiện cho hòa giải viên tham gia tập huấn; cung cấp tài liệu pháp luật, kỹ năng hòa giải cho hòa giải viên và hoạt động khác có liên quan...). Các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật thuộc phạm vi hòa giải được hòa giải kịp thời theo yêu cầu của các bên.
Trong khi chờ Thủ tướng ban hành Quyết định mới quy định về việc xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật thay cho Quyết định số 09/2013/QĐ-TTg ngày 23/01/2013, các địa phương trên địa bàn tỉnh cần tiếp tục triển khai tổ chức thực hiện các tiêu chí xây dựng xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và tổ chức việc đánh giá theo theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp./.

Kỳ Sanh Hạ Trương