Trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN hiện nay, việc xây dựng hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, phù hợp và thật sự phát huy hiệu quả trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền dân chủ, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân trở thành yêu cầu tất yếu. Yêu cầu đó chỉ có thể đạt được khi công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, công chức và Nhân dân trở thành một bộ phận quan trọng của công tác giáo dục chính trị-tư tưởng được cả hệ thống chính trị tiến hành một cách thường xuyên, liên tục, lâu dài.

Những năm qua, thực hiện chức năng, nhiệm vụ được Hiến pháp, pháp luật quy định, Mặt trận TQVN các cấp tỉnh Quảng Nam đã tích cực làm tốt công tác tuyên truyền, động viên đoàn viên, hội viên và nhân dân chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, thực hiện đầy đủ chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua của địa phương.

Từ năm 2006, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp triển khai thực hiện Đề án 02-212/TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Xây dựng và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành pháp luật trong cộng đồng dân cư” giai 2006 - 2010 và hiện nay đang triển khai Đề án “Tiếp tục xây dựng và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động chấp hành pháp luật trong cộng đồng dân cư giai đoạn 2012-2016”. Mục tiêu của Đề án là lấy khu dân cư làm địa bàn tổ chức; xây dựng và phát huy mô hình mới “Nhóm nòng cốt”; xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật; lồng ghép với 05 nội dung cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Trong giai đoạn đầu của Đề án (giai đoạn 2006-2010), toàn tỉnh thành lập được 78 “Nhóm nòng cốt”. Đến nay, hầu hết 1.718 khu dân cư trên địa bàn toàn tỉnh đã thành lập “Nhóm nòng cốt” do Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã tổ chức và hướng dẫn hoạt động. Thành viên của “Nhóm nòng cốt” là đại diện Ban Công tác Mặt trận, đại diện các chi hội ở khu dân cư, tổ viên Tổ hòa giải; thành viên Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng; một số cá nhân có uy tín và am hiểu pháp luật…Thông qua lực lượng nòng cốt này, MTTQ các cấp đã tích cực tuyên truyền, vận động đoàn viên, hội viên và Nhân dân chấp hành pháp luật gắn với thực hiện hương ước, quy ước khu dân cư; lồng ghép các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tọa đàm, họp dân ở thôn, tổ dân phố, nhất là Ngày hội “Đại đoàn kết toàn dân tộc” ở khu dân cư...Ủy ban MTTQ Việt Nam các địa phương tổ chức và phối hợp tổ chức các cuộc thi, hội thi tìm hiểu pháp luật gắn với công tác Mặt trận như Hội thi “Hòa giải viên cơ sở giỏi”, Hội thi “Trưởng ban Công tác Mặt trận giỏi”; thi tìm hiểu “Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam”; thi tìm hiểu “Truyền thống 85 năm Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam và Luật MTTQ Việt Nam năm 2015”...

Đối với khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Ủy ban MTTQ Việt Nam các địa phương phối hợp với Bộ đội Biên phòng lồng ghép nội dung pháp luật vào sinh hoạt văn hóa, lễ hội dân tộc và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”; “Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc” ở khu dân cư; phong trào “Toàn dân tham gia phòng chống tội phạm, ma túy, HIV/ADIS...” và nhiều hoạt động khác phù hợp với phong tục, tập quán mỗi địa phương. Qua đó, mỗi người dân được giải thích, giúp đỡ, trang bị những kiến thức cơ bản của pháp luật về đất đai; khiếu nại, tố cáo; hôn nhân và gia đình, bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; bảo vệ và phát triển rừng, các chính sách đối với người có công… góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, tạo những thay đổi quan trọng, đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh được cải thiện đáng kể.

Ngoài ra, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp biên soạn và phát hành tờ rơi, tờ gấp giới thiệu Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn… đến từng khu dân cư; phối hợp với UBND huyện Phú Ninh tổ chức Hội thi “Hòa giải viên cơ sở giỏi” năm 2015; tổ chức hàng chục hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật tại các địa phương trên địa bàn tỉnh. Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh ưu tiên thời lượng, số trang để đăng tải nội dung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quyền làm chủ, nghĩa vụ và quyền lợi của Nhân dân; liên quan đến trách nhiệm, quyền hạn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam… trên hệ thống các kênh truyền thông của cơ quan như: hằng tháng phát hành 02 chuyên mục “Đại đoàn kết” trên sóng Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh; mỗi năm in ấn và phát hành 12.000 cuốn “Bản tin Mặt trận” đến tận địa bàn mỗi khu dân cư; duy trì hoạt động thường xuyên của trang thông tin điện tử… Hằng năm, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh dành phần lớn nội dung, chương trình Hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng công tác Mặt trận để giới thiệu, phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật mới đến đội ngũ cán bộ chủ chốt của Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp huyện, cấp xã; duy trì thường xuyên công tác tiếp công dân, tham gia giải quyết và giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo…

Thông qua các hình thức nêu trên, nội dung cơ bản của chủ trương, chính sách và văn bản quy phạm pháp luật quan trọng được tuyên truyền, phổ biến đến đoàn viên, hội viên và các tầng lớp nhân dân. Qua đó, nhận thức và ý thức chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước trong các tầng lớp Nhân dân có sự chuyển biến tích cực, Nhân dân hưởng ứng và thực hiện nghiêm túc, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế-xã hội, an ninh-quốc phòng của tỉnh trong những năm qua.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được khá tích cực nêu trên, nhìn chung công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật của MTTQ Việt Nam hiện nay chưa thật sự đi vào chiều sâu, còn nặng về lý thuyết, chưa sát với thực tiễn cuộc sống và nhu cầu của từng đối tượng Nhân dân. Hình thức chưa có sự đổi mới mạnh mẽ, phương pháp thực hiện còn đơn điệu, khô cứng, chưa thu hút sự quan tâm tham gia của Nhân dân... Một số địa phương chưa coi trọng đúng mức, chưa bố trí hoặc bố trí không đầy đủ kinh phí cho hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật... nên hoạt động còn nhiều khó khăn.

Để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian tới, chúng tôi đề xuất một số nội dung cần được các cấp, các ngành, các địa phương quan tâm là:

Thứ nhất, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cần được chỉ đạo, lãnh đạo và thực hiện một cách tập trung, tránh chồng chéo, trùng lắp giữa các ngành, các cấp, các địa phương và hướng mạnh về cơ sở, địa bàn khu dân cư. Theo đó, tiếp tục củng cố và phát huy vai trò “lực lượng nòng cốt” ở khu dân cư. Ưu tiên đảm bảo kinh phí cho hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về cơ sở. Tập trung bồi dưỡng, tập huấn pháp luật cho đội ngũ “Nhóm nòng cốt” ở khu dân cư mà thực chất là thành viên các Tổ hòa giải ở cơ sở.

Thứ hai, cần thiết xây dựng đội ngũ Báo cáo viên pháp luật “chuyên nghiệp”, với số lượng ít nhưng giỏi nghiệp vụ, nắm chắc pháp luật, có ưu thế về khả năng tuyên truyền miệng, không cơ cấu dàn trải dẫn đến chất lượng không đảm bảo như hiện nay. Theo đó, tập trung bồi dưỡng về kỹ năng tuyên truyền, kiến thức pháp luật, có chế độ đãi ngộ thỏa đáng cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật chuyên nghiệp này (giống như chế độ ưu đãi đối với đội ngũ Báo cáo viên cấp ủy các cấp).

Thứ ba, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp và các tổ chức chính trị-xã hội cần phối hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đoàn viên, hội viên và Nhân dân chấp hành pháp luật thông qua thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, phong trào quần chúng tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc, phòng chống tội phạm, tệ nạn xã hội…; tiếp tục phát huy hiệu quả tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua hệ thống các kênh truyền thông của Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh.

Thứ tư, UBND các cấp cần quan tâm bố trí kinh phí thỏa đáng cho Ủy ban MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị-xã hội thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho đoàn viên, hội viên và nhân dân tại địa phương. Đồng thời, có trách nhiệm thực hiện việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật ngay trong quá trình triển khai, thực hiện các chủ trương, chính sách tại địa phương (bắt buộc phải thực hiện  khâu tuyên truyền, phổ biến, giải thích, giải đáp cụ thể các chủ trương, chính sách cho Nhân dân hiểu rõ trước khi triển khai thực hiện).

Thứ năm, phương pháp tuyên truyền đóng vai trò hết sức quan trọng đối với việc nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, do đó, cần phải tìm ra những nội dung, vấn đề thực sự quan trọng, đúng sự quan tâm của người dân. Báo cáo viên phải tìm cách giải thích đơn giản nhất, dễ hiểu nhất… phù hợp với từng đối tượng, chỉ khi đó pháp luật mới có thể thực sự đi đến quần chúng Nhân dân./.

Nguyễn Phi Hùng