Ngày 18/3/2013 trên trang Thông tin điện tử của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Quảng Nam có đăng lại bài viết của ThS. Phạm Ngọc Thắng, Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia - Bộ Tư pháp về “Giải quyết vướng mắc trong trường hợp người yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp là người có liên quan đến công tác điều tra tội phạm hoặc là bị can, bị cáo trong vụ án hình sự”. Qua bài viết này, với tư cách là người làm công tác tham mưu cấp Phiếu LLTP, tôi có mấy suy nghĩ xin cùng trao đổi.

Hiện nay, việc giải quyết yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp của công dân có liên quan đến công tác điều tra tội phạm hoặc là bị can, bị cáo trong các vụ án hình sự của các Sở Tư pháp trên cả nước là không thống nhất. Có nơi từ chối cấp Phiếu lý lịch tư pháp, có nơi vẫn cấp. Vậy, hướng giải quyết nào là hợp lý?

Quy định của pháp luật:

Trước đây, Thông tư liên tịch số 07/1999/TTLT/BTP-BCA ngày 08/02/1999 của Bộ Tư pháp và Bộ Công an có quy định: không cấp Phiếu Lý lịch tư pháp trong trường hợp người đang là bị can, bị cáo trong vụ án hình sự.

Đến khi Luật Lý lịch tư pháp ra đời, quy định này không còn được tiếp tục giữ lại. Khoản 1 Điều 7 Luật Lý lịch tư pháp quy định: “Công dân Việt Nam, người nước ngoài đã hoặc đang cư trú tại Việt Nam có quyền yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp của mình”. Và Điều 49 Luật Lý lịch tư pháp quy định các trường hợp từ chối cấp Phiếu Lý lịch tư pháp: “Việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp không thuộc thẩm quyền; người yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người khác mà không đủ điều kiện quy định tại Điều 7 và khoản 3 điều 45 của Luật này; giấy tờ kèm theo tờ khai yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp không đầy đủ hoặc giả mạo”.

Như vậy, pháp luật hiện hành không có quy định về việc từ chối cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong trường hợp người đó đang là bị can, bị cáo trong vụ án hình sự. Việc các Sở Tư pháp từ chối cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong trường hợp này là không có cơ sở, trái với quy định của pháp luật.

Thực tế giải quyết:

Mặc dù, pháp luật hiện hành không quy định việc từ chối cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong trường hợp người đó đang là bị can, bị cáo trong vụ án hình sự, tuy nhiên, các Sở Tư pháp hầu như đều giải quyết theo hướng từ chối khéo léo hoặc kéo dài thời gian xác minh.

Kiến nghị:

Với quan điểm cá nhân, tôi cho rằng Luật Lý lịch tư pháp cần sửa đổi theo hướng “không cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người đang là bị can, bị cáo trong vụ án hình sự” như quy định của Thông tư liên tịch số 07/1999/TTLT/BTP-BCA bởi những lý do sau:

- Bị can là người đã bị khởi tố về hình sự. Bị cáo là người đã bị Toà án quyết định đưa ra xét xử (điều 49; điều 50 Bộ luật Tố Tụng hình sự năm 2003). Như vậy, với mục đích kịp thời ngăn chặn tội phạm, phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử hoặc ngăn chặn họ sẽ tiếp tục phạm tội, hoặc cần bảo đảm thi hành án, những người đang là bị can, bị cáo phải bị hạn chế một số quyền nhất định là điều cần thiết.

- Pháp luật tố tụng hình sự cho phép áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với bị can, bị cáo như: bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lãnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Do đó, việc từ chối cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người đang là bị can, bị cáo cũng có thể được xem như một biện pháp ngăn chặn nhằm phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án.

- Pháp luật hiện hành chưa có quy định về thời hạn có giá trị pháp lý của Phiếu lý lịch tư pháp là bao lâu. Hiện nay, các cơ quan, tổ chức thường chấp nhận những Phiếu lý lịch tư pháp còn giá trị pháp lý là những Phiếu lý lịch tư pháp được cấp trong vòng 6 tháng. Việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người đang là bị can, bị cáo dễ gây ra những rủi ro trong thực tiễn. Ví dụ: khi còn là bị cáo, A được cấp Phiếu lý lịch tư pháp là không án tích. Ba tháng sau, A đã bị kết án tù nhưng cho hưởng án treo. Phiếu lý lịch tư pháp của A đến lúc này vẫn còn giá trị và A có thể sử dụng Phiếu lý lịch tư pháp “không án tích” đó để bổ sung hồ sơ xin việc hoặc xuất cảnh…

Trần Thị Kim Phượng –

Phòng HCTP, Sở Tư pháp tỉnh Quảng Nam