Ngày 14/4/2017, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP hướng dẫn các trường hợp Thẩm phán trả lại đơn khởi kiện.
Theo đó, Nghị quyết quy định đối với người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây thì không có quyền khởi kiện ra trước TAND để bảo vệ quyền và lợi ích:
1. Cơ quan, tổ chức, cá nhân không thuộc một trong các chủ thể quy định tại Điều 186, Điều 187 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, cụ thể:
- Chủ thể thuộc trường hợp quy định tại Điều 186 Bộ luật TTDS 2015 là trường hợp chủ thể làm đơn khởi kiện không nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho chính mình hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân mà mình là người đại diện hợp pháp;
- Chủ thể thuộc trường hợp quy định tại Điều 187 Bộ luật TTDS 2015 là trường hợp chủ thể làm đơn khởi kiện không thuộc trường hợp theo quy định của pháp luật có quyền khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước.
Ví dụ: Tổ chức A (không phải là tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010) cho rằng Công ty B bán hàng hóa không đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, chất lượng, số lượng, tính năng, công dụng như đã công bố, niêm yết, quảng cáo hoặc cam kết dẫn đến việc chị C (người tiêu dùng) mua sử dụng bị thiệt hại nên Tổ chức A làm đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án buộc Công ty B bồi thường thiệt hại cho chị C. Trường hợp này, Tổ chức A không có quyền khởi kiện vụ án bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo quy định tại khoản 3 Điều 187 Bộ luật TTDS 2015.
2. Yêu cầu khởi kiện của cơ quan, tổ chức, cá nhân không cần xác minh, thu thập chứng cứ cũng đủ căn cứ kết luận là không có việc quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm phạm hoặc cần bảo vệ.
Ví dụ: Cụ A chết năm 2010, để lại di sản là căn nhà X nhưng không có di chúc và không có thỏa thuận khác. Cụ A có con là ông B (còn sống, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không thuộc trường hợp không được quyền hưởng di sản theo Điều 621 Bộ luật dân sự năm 2015). Trường hợp này, theo quy định của pháp luật về thừa kế thì anh C là con của ông B không có quyền khởi kiện yêu cầu chia di sản của cụ A theo pháp luật.
Điểm mới của Nghị quyết lần này qui định thẩm quyền của Thẩm phán khi đủ căn cứ kết luận là không có việc quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm phạm hoặc cần bảo vệ thì cũng có quyền trả đơn khởi kiện chứ không cần phải thụ lý, xác minh thu thập chứng cứ như Bộ Luật TTDS 2004 trước đây đã qui định.
Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP có hiệu lực ngày 01/7/2017./.

Lê Hằng Vân