Ngày 18/11/2014, Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UBTƯMTTQVN) đã ký ban hành Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT/CP-UBTƯMTTQVN (Nghị quyết liên tịch 01) nhằm hướng dẫn phối hợp thực hiện một số quy định của pháp luật về tổ chức, hoạt động hòa giải ở cơ sở và tham gia quản lý nhà nước về hòa giải ở cơ sở của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Nghị quyết liên tịch 01 xác định nguyên tắc phối hợp phải được thực hiện trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, bảo đảm vai trò, trách nhiệm của mỗi cơ quan, tổ chức; phát huy vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận; tăng cường tính chủ động, tích cực của mỗi cơ quan, tổ chức trong công tác hòa giải ở cơ sở; và việc phối hợp phải thường xuyên, kịp thời, đồng bộ, chặt chẽ, thống nhất, đúng quy định của pháp luật.

Việc phối hợp, tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở của tổ chức Mặt trận và UBND các cấp ở địa phương (do ngành Tư pháp tham mưu thực hiện) bao gồm việc đóng góp ý kiến về dự thảo văn bản hướng dẫn thực hiện pháp luật về hòa giải ở cơ sở và phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện; phổ biến, vận động nhân dân tại cộng đồng dân cư thực hiện pháp luật về hòa giải ở cơ sở, giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật ở cơ sở bằng biện pháp hòa giải; trách nhiệm kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết, khen thưởng trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật về hòa giải cơ sở…

Đáng chú ý là quy trình bầu hòa giải viên, tổ trưởng tổ hòa giải và cho thôi làm hòa giải viên, đã được Nghị quyết liên tịch 01 hướng dẫn chi tiết. Theo đó, trong thời hạn 20 ngày, trước ngày dự kiến bầu hòa giải viên, Trưởng ban công tác Mặt trận chủ trì, phối hợp với trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố, đại diện các tổ chức thành viên của Mặt trận dự kiến những người được bầu làm hòa giải viên; thống nhất thời gian bầu hòa giải viên; quyết định hình thức bầu hòa giải viên; quyết định thành lập Tổ bầu hòa giải viên; danh sách những người được chọn để bầu hòa giải viên được thông báo công khai tại thôn, tổ dân phố trong thời hạn 07 ngày, trước ngày bầu hòa giải viên.

Quá trình bầu hòa giải viên sau đó theo quy định như Luật Hòa giải ở cơ sở, trong trường hợp phải bầu lại hoặc bầu bổ sung thì Trưởng ban công tác Mặt trận quyết định bầu lại ngay tại cuộc họp (nếu tổ chức họ bầu trực tiếp) hoặc trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày tổ chức bầu trước đó (trong trường hợp bầu hòa giải viên bằng hình thức phát phiếu lấy ý kiến các hộ gia đình).

Nếu việc bầu lại hoặc bầu bổ sung hòa giải viên không đạt kết quả, thì Trưởng ban công tác Mặt trận làm văn bản báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được báo cáo, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã xem xét, quyết định số lượng, thành phần tổ hòa giải.

Việc bầu tổ trưởng tổ hòa giải được thực hiện qua biểu quyết công khai hoặc bỏ phiếu kín. Trường hợp bỏ phiếu kín thì phải thành lập Tổ kiểm phiếu và lập biên bản kiểm phiếu khi bầu xong...

Đặc biệt, Nghị quyết liên tịch 01 ban hành kèm theo 09 mẫu văn bản sử dụng trong việc bầu hòa giải viên, tổ trưởng tổ hòa giải, thôi làm hòa giải viên bao gồm:  biên bản về kết quả biểu quyết bầu hòa giải viên tại cuộc họp đại diện các hộ gia đình; biên bản kiểm phiếu bầu hòa giải viên tại cuộc họp đại diện các hộ gia đình; biên bản kiểm phiếu bầu hòa giải viên bằng hình thức phát phiếu lấy ý kiến các hộ gia đình; biên bản về kết quả biểu quyết bầu tổ trưởng tổ hòa giải; biên bản kiểm phiếu bầu tổ trưởng tổ hòa giải; danh sách đề nghị công nhận hòa giải viên; báo cáo kết quả bầu tổ trưởng tổ hòa giải; văn bản đề nghị về việc thôi làm hòa giải viên và báo cáo về việc thôi làm hòa giải viên. Những mẫu văn bản này sẽ giúp cho cán bộ làm công tác hòa giải ở cơ sở áp dụng một cách chính xác, thuận tiện và đồng bộ.

Sau Luật hòa giải ở cơ sở năm 2013, Nghị định số 15/2014/NĐ-CP ngày 27/02/2014 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hòa giải ở cơ sở, Thông tư liên tịch số 100/2014/TTLT-BTC-BTP ngày 30/7/2014 của liên Bộ Tài chính, Tư pháp quy định việc lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí ngân sách nhà nước thực hiện hoạt động quản lý nhà nước về hòa giải ở cơ sở; Nghị quyết liên tịch số 01 nêu trên được ban hành cho thấy công tác hòa giải ở cơ sở đã và đang được Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm và chú trọng.

 Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT/CP-UBTƯMTTQVN có hiệu lực thực hiện kể từ ngày 10/01/2015./.

Vĩnh Can